του João Moreira Salles

«Δε γνωρίζω ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι. Το μόνο που γνωρίζω είναι αυτό που δείχνουν οι εικόνες, ότι είναι ευτυχισμένοι. Όπως ακριβώς φαντάζομαι και αυτόν που τους κινηματογραφεί.»

Ο παρισινός Μάης του 68, η Άνοιξη της Πράγας και η βίαιη καταστολή της, το Ρίο ντε Τζανέιρο αλλά και η Κίνα του 66, στην αρχή της πολιτιστικής επανάστασης, συναντιούνται σε αυτό το φιλόδοξο και δαιδαλώδες ντοκιμαντέρ του Βραζιλιάνου João Moreira Salles, όπου το πολιτικό συνυφαίνεται με το προσωπικό με έναν άλλοτε συνειρμικό κι άλλοτε αυθαίρετα νοσταλγικό τρόπο. Βασισμένο αποκλειστικά σε πλάνα αρχείου, ερασιτεχνικής κυρίως προέλευσης και ακολουθώντας την παράδοση της σε voice-over αφήγησης ενός ντοκιμαντέρ δοκιμίου, το In the Intense Now ρίχνει μια γλυκόπικρη, ειρωνική ενίοτε ματιά πάνω σε γεγονότα σταθμούς της δεκαετίας του 60, επιχειρώντας μια επανανάγνωση της φιλμικής εικόνας μέσα από το πρίσμα του παρόντος. Ταυτόχρονα συνιστά ένα σε πρώτο πρόσωπο σχοινοτενές στοχαστικό σχόλιο πάνω στο απροσδόκητο και στην παρεμβολή του τυχαίου, στο φευγαλέο της ιστορικής στιγμής, πάνω στη διάψευση και στην αυταπάτη.
Η ταινία κινείται κυρίως γύρω από ένα τρίπτυχο δημοφιλών ιστορικών γεγονότων. Στο επίκεντρο βρίσκονται τα γεγονότα του Παρισινού Μάη του 68. Πληθώρα αποσπασμάτων από ένα πλούσιο κινηματογραφικό και τηλεοπτικό υλικό στήνουν το λεπτομερές χρονικό μιας εξέγερσης, που πέρα από κάποιες πολιτικές διεκδικήσεις εκδηλωνόταν κυρίως ως βίαιη φοιτητική αντίδραση σε μια συντηρητική κοινωνία, ένα ρομαντικό νεανικό ξέσπασμα για την ανάκτηση της χαμένης αξιοπρέπειας. Οι πρωταγωνιστές και ο ρόλος τους, διαδηλώσεις και οδομαχίες, έντονοι διάλογοι και προεδρικοί λόγοι, ευφυή σλόγκαν, ό,τι κάποτε καταγράφτηκε από την κάμερα –από το κοντινό στα πρόσωπα έως και τη στάση του σώματος- τώρα φωτίζεται από διαφορετικές οπτικές γωνίες, σχολιάζεται, απομυθοποιείται. Τον παρισινό Μάη ακολουθεί η ρωσική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία. Ερασιτεχνικά βίντεο καταγράφουν τα γεγονότα μέσα από παράθυρα ή από τους δρόμους. Εδώ ο τρόπος αποτύπωσης είναι πιο διακριτικός, η μυστικότητα επιβεβλημένη, ο φόβος το κυρίαρχο συναίσθημα. Εδώ οι ανώνυμοι κινηματογραφιστές λένε με τον τρόπο τους μια ιστορία, υπό την πίεση του επείγοντος και με επίγνωση των τελευταίων περιθωρίων ελευθερίας. Ό,τι αντανακλάται από τα βίντεο αυτά είναι όχι τόσο οι μηχανισμοί καταπίεσης όσο οι συνέπειες τους. Η εικόνα ενός λαού σε καταστολή.
Ανάμεσα στα κοσμοϊστορικά γεγονότα του 68 παρεμβάλλονται, σαν ιντερλούδια, πλάνα από οικογενειακά βίντεο του σκηνοθέτη, που συνιστούν το τρίτο και πιο ενδιαφέρον μέρος του ντοκιμαντέρ. Η εκπατρισμένη στο Παρίσι οικογένεια, οι καλοκαιρινές διακοπές στη Βραζιλία, το επαγγελματικό ταξίδι της μητέρας στην Κίνα τον Οκτώβριο του 66. Πλάνα που δεν τραβήχτηκαν για να αποτελέσουν μέρος της ιστορίας, αλλά για να αιχμαλωτίσουν ευτυχείς οικογενειακές συγκυρίες, τον ενθουσιασμό μιας ανακάλυψης, το μάγεμα από την ομορφιά του κόσμου. Κεντρική φιγούρα η μητέρα, ένα πρόσωπο στο οποίο ο δημιουργός φαίνεται να αποτίει φόρο τιμής. Η ταξιδιωτική της περιπέτεια στην Κίνα υπήρξε κεφάλαιο ζωής για αυτήν, ενώ τα πλάνα και οι σημειώσεις της ενδεικτικά του τρόπου που βιώνουμε πολλές φορές την ιστορία. Τα τεράστια πορτρέτα του Μάο, οι νεαροί εθνοφρουροί με το κόκκινο βιβλιαράκι ανά χείρας, οι ναοί και το τείχος, η απαγορευμένη πόλη συνιστούν μέρος της αθώας οπτικής ματιάς μιας αστής τουρίστριας, μιας κατάστασης του φαίνεσθαι, που απέχει πολύ από την αλήθεια.
Στο In the Intense Now ο Salles μέσα από ένα ετερόκλητο κολάζ αρχειακού κινηματογραφικού υλικού επιστρέφει συνεχώς στο θέμα με το οποίο ανοίγει την ταινία του. Αυτό της ουτοπίας της ευτυχίας και της αναπόδραστα φθαρτής φύσης των πραγμάτων. Το έντονο παρόν δεν είναι εντέλει το τώρα, αλλά το τότε. Και βρίσκεται στο απροσδόκητο, στην ιστορική στιγμή εν τη γενέσει της. Ό,τι φτάνει ως εμάς δεν είναι παρά ο απόηχος, η ωραιοποίηση, ή μια μελαγχολική ενθύμηση σαν το ξεφύλλισμα ενός οικογενειακού άλμπουμ.

της Καλλιόπης Πουτούρογλου [Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.]