του Abderrahmane Sissako

Οπτικά συναρπαστικές εικόνες ενός τόπου και μιας ηπείρου: η γαλήνη της έρημου, ένα μικρό χωριό με τα πλινθόκτιστα σπίτια, το ποτάμι και ένα κοπάδι από αγελάδες, η τέντα -σπίτι για μια οικογένεια. Βρισκόμαστε στην αφρικανική ήπειρο, και πιο συγκεκριμένα στο βόρειο Μαλί.
Αυτό είναι το σκηνικό για το δράμα που στον πυρήνα του έχει τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό, και πιο συγκεκριμένα τον ισλαμικό. Ο Kidane (στο ρόλο ο Ibrahim Ahmed) είναι ένας βοσκός που διάγει ένα βίο γαλήνιο. Όμως ο θάνατος μιας γελάδας του από ένα εριστικό συγχωριανό του θα τον οδηγήσει στα άκρα και στη σύγκρουση. Οδυνηρή κατάληξη των προηγουμένων  είναι η εξ αμελείας δολοφονία του συγχωριανού. Ο ήρωας θα βρεθεί αντιμέτωπος με το νόμο. Όμως ο νόμος που εφαρμόζεται σ’ αυτήν  τη περιοχή της Αφρικής είναι αυτό της σαρίας…
Μια αντίθεση διατρέχει την αφηγηματική πλοκή: από την μια πλευρά υπάρχει η φιγούρα του ήρωα που διάγει μια ειρηνική ζωή, και από την άλλη υπάρχει η ομάδα των τζιχαντιστών που ελέγχουν την περιοχή. Ο σκηνοθέτης εστιάζει από την πλευρά στην αρμονική όψη των οικογενειακών -συζυγικών σχέσεων που καθορίζει τον ήρωα και τη ζωή του. Σχεδιάζει μικρά πορτραίτα από τα πρόσωπα που τον περιβάλλουν: τη σύζυγό του Satima, τη δωδεκάχρονη κόρη του, τον παραγιό του. Και από την άλλη αντιπαραθέτει την ομάδα των ξένων και στο πως αυτοί επιβάλλουν την εξουσία τους. Σκιαγραφεί ένα πορτραίτο τους: εστιάζει Normal 0 στην πολυγλωσσία, στο πολυεθνικό προφίλ τους (στην ταινία ακούγονται πέραν της τοπικής διαλέκτου Tuareg, αγγλικά, γαλλικά, αραβικά), το θρησκευτικό φανατισμό, την υποκρισία και τη βία της δράσης τους –στον ολοκληρωτισμό της παρουσίας τους. Ό, τι παρακολουθούμε είναι η επιβολή μιας «ξενόφερτης» ολοκληρωτικής δικτατορίας που ελέγχει την προσωπική ζωή, την συμπεριφορά, την εμφάνιση, που ελέγχει τα πάντα. Ο σκηνοθέτης κινηματογραφεί με μακρινά πλάνα το τοπίο -και είναι η παρουσία αυτών των εποχούμενων ενόπλων που συνιστά μια ανορθογραφία. Είναι εξαιτίας αυτών των ενόπλων που προκαλούνται αφηγηματικές εντάσεις στη δραματική πλοκή. Είναι  η δράση της ομάδας που επιβάλλει την βία σ’ αυτό το γαλήνιο τοπίο, που διαταράσσει την αρμονία –και απόρροια αυτής της βίας μοιάζει να είναι και η εξ αμελείας διάπραξη φόνου από τον ήρωα.
Από αυτήν τη σύγκρουση αναδύεται κυρίαρχη και επιβλητική η φιγούρα του οικογενειάρχη βοσκού, ως μια μορφή αντίστασης απέναντι σ’ αυτή τη λαίλαπα της βίας και του φανατισμού. Η τελική σκηνή της ταινίας, που κινηματογραφείται από τον σκηνοθέτη ως σκηνή μιας αρχαίας τραγωδίας, τον ορίζει ως ένα αληθινό τραγικό ήρωα: ένα πρόσωπο που διέπραξε φόνο εξ αμελείας και που υφίσταται τη μη νομιμοποιημένη (ούτε ηθικά, ούτε νομικά) βία των ζηλωτών της θρησκείας. Ένα πρόσωπο θύτης (εξ αμέλειας) και θύμα (εκ προμελέτης).

Δημήτρης Μπάμπας