του Atom Egoyan

Το Ημερολόγιο/ Calendar (1993) χρησιμοποιεί τη διαδικασία συναισθηματικής ανασυγκρότησης -επακόλουθο ερωτικής απογοήτευσης- και τη γοητεία της περιπλάνησης -στη Σοβιετική Αρμενία-, για να μιλήσει για τις πολιτιστικές ταυτότητες, για την περιπέτεια της παρατήρησης, για το απρόοπτο της πραγματικότητας, γι' αυτό που διαφεύγει από τις μηχανές καταγραφής της.
Οι εικόνες ενός ημερολόγιου τοίχου με φωτογραφίες από εκκλησίες της Σοβιετικής Αρμενίας είναι ο χώρος που θρέφει τη νοσταλγία. Νοσταλγία για το πρόσωπο που αρνήθηκε την "ασφάλεια" του δυτικού πολιτισμού, επιλέγοντας τη γοητεία και το απρόοπτο της ανατολής. Η αναζήτηση της χαμένης πολιτιστικής ταυτότητας, διαρκώς στοιχειώνει το οδοιπορικό του ήρωα στην μνήμη. Μνήμη, που δομείται από τις εικόνες -αποτέλεσμα της παρατήρησης-, του φωτογραφικού φακού και του βίντεο. Φωτογραφίες εκκλησιών, γεμάτες με τα πικρά συναισθήματα του χωρισμού, δηλωτικές όμως μίας περιπλάνησης στο χώρο. Περιπλάνηση, που για την ηρωίδα θα γίνει τελικά μια επιστροφή στην πολιτιστική μήτρα.   
Το κενό του δυτικού ανθρώπου -περισσότερο υπαρξιακό παρά συναισθηματικό-, που καταγράφει η παρουσία του ήρωα μέσα στην αφήγηση έχει σα βάση την εκτεταμένη στειρότητα του βλέμματος του, απόρροια της απομάκρυνσης του από την πολιτιστική του μήτρα. Στην αδυναμία του δυτικού βλέμματος να συλλάβει τις σημασίες του χώρου κρύβεται επίσης η έπαρση της παρατήρησης, αλλά και η αφόρητη μοναξιά της. Οι σχετικές του βλέμματος συσκευές μπορεί να επιτρέπουν ένα πλήρη έλεγχο των εικόνων από τον κεντρικό ήρωα -καταλήγουν όμως να είναι αδύναμες να καταγράψουν τα συναισθήματα του ερωτικού του συντρόφου.
Οι εικόνες της ταινίας κρύβουν μέσα τους συγκρούσεις και αντιθέσεις. Με τον ανοικτό τοπίο της Αρμενίας, αντιπαρατίθεται συνεχώς το κλειστό δωμάτιο του δυτικού τόπου. Με τους ήχους και τις μουσικές της κοινοτικής ζωής της Ανατολής συγκρούεται η φτωχή σε αισθήματα, εμπορική μουσική της Δύσης. Με τη γοητευτική και κυρίως αληθινή εικόνα της αγαπημένης -της Αρσινέε (Arsinée Khanjian)- αντιπαρατίθεται τα φορτωμένα με μακιγιάζ πρόσωπα των περιστασιακών συναντήσεων του ήρωα. Στις σχεδόν πανομοιότυπες ερωτικές συναντήσεις του ήρωα -όπου αυτό που εκπέμπεται είναι η απόλυτη μοναξιά των προσώπων και εξορισμός της επικοινωνίας- βρίσκουμε απέναντι την ερωτική σχέση, που ξεκίνησε απρόβλεπτα με τυχαίο άγγιγμα δυο χεριών. Τέλος με τον ίδιο τον ήρωα, έρχεται αντιμέτωπος ο ξεναγός ένα πρόσωπο βαθιά ριζωμένο στον χώρο. Είναι το απρόβλεπτο του χώρου της Αρμενίας που μοιάζει να αντιστέκεται στο προγραμματισμένο και το προκαθορισμένο του δυτικού τρόπου διαβίωσης.

Δημήτρης Μπάμπας