(μ' αφορμή ένα αφιέρωμα του 46ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης)

Το Μεξικανικό σινεμά ανέκαθεν χαρακτηριζόταν από αντιφάσεις και παράδοξα, κατάφερνε όμως να υπερβαίνει τα εμπόδια και να επιτυγχάνει καλλιτεχνική καταξίωση αλλά και εμπορική επιτυχία.
Φλερτάροντας με την κινηματογραφική καινοτομία ήδη από τα πρώτα βήματα του κινηματογράφου στα τέλη του 19ου αιώνα και την άφιξη του ήχου στις αρχές της δεκαετίας του ’30, η μεξικανική κινηματογραφική βιομηχανία θεωρείται από τις πιο ζωντανές και δημιουργικές.
Παρόλο που οι μεξικανικές ταινίες κλονίζονταν από υφέσεις εξαιτίας των μεταβαλλόμενων οικονομικών και πολιτικών παραγόντων της χώρας, είχαν πάντα απήχηση στο ευρύ κοινό – ακόμα και χωρίς την ύπαρξη μιας μεγάλης κινηματογραφικής κοινότητας – καταφέρνοντας παράλληλα να διατηρήσουν την πολιτιστική ταυτότητα της χώρας.
Ένας από τους μεγαλύτερους μύθους είναι πως η σύγχρονη αναγέννηση του μεξικανικού σινεμά, όπως αυτή σηματοδοτήθηκε κατά κύριο λόγο από το Χαμένες αγάπες του Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιάριτου, οφείλεται στην υγιή βιομηχανία του. Αυτό είναι μάλλον και το μεγαλύτερο παράδοξο που τη χαρακτηρίζει: τη στιγμή που παρακμάζει ως βιομηχανία, αναγεννάται ως καλλιτεχνική έκφραση με διεθνή επιτυχία.
Με το ανεξάρτητο σινεμά ως βάση, οι Μεξικανοί δημιουργοί βρίσκονται αντιμέτωποι με μια σοβαρή έλλειψη σταθερής πολιτικής όσον αφορά τη δημόσια χρηματοδότηση και τη μηδενική αλληλεγγύη από την τηλεόραση, κατά έναν παρόμοιο τρόπο με τα ελληνικά δεδομένα. Ταυτόχρονα, η θερμότατη διεθνής αναγνώριση των Μεξικάνων δεν συνοδεύεται από μια, θεωρητικά αυτονόητη, αντίστοιχη εγχώρια υποστήριξη του κοινού.
Παρ’ όλ’ αυτά, τίποτα δε φαίνεται να κλονίζει τους αφοσιωμένους Μεξικάνους κινηματογραφιστές, ούτε τα εξαιρετικά δείγματα δουλειάς τους. «Εκμεταλλευόμενοι» τις γειτονικές ΗΠΑ, σκηνοθέτες όπως ο Αλφόνσο Κουαρόν (Θέλω και τη μαμά σου, Χάρι Πότερ και ο αιχμάλωτος του Αζκαμπάν), ο Γκιγιέρμο ντελ Τόρο (Η ράχη του διαβόλου, Hellboy), ο Λουίς Μαντόκι (Message in a Bottle, Αθώες φωνές) και ο Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιάριτου (Χαμένες αγάπες, 21 γραμμάρια), περνάνε με άνεση τα σύνορα, απορροφούν τις εμπειρίες που τους προσφέρει το Χόλιγουντ, καταφέρνοντας ταυτόχρονα να διατηρήσουν ακέραιο το προσωπικό τους στίγμα και επιστρέφουν στην πατρίδα τους για να τονώσουν με την πείρα τους το εγχώριο σινεμά. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι πρόκειται από τις λίγες περιπτώσεις που ξένοι σκηνοθέτες χρησιμοποιούν το Χόλιγουντ, όπως εκείνο χρησιμοποιεί το ταλέντο τους.

(...) Το κοινό της Θεσσαλονίκης θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει μια γκάμα ταινιών που καλύπτει χρονικά τα τελευταία πενήντα χρόνια. Με αφετηρία τα εξέχοντα δείγματα της Χρυσής Εποχής του Μεξικανικού σινεμά, Σαλόν Μέχικο (1949) του Εμίλιο Φερνάντες και Λος ολβιδάδος: Ξεχασμένοι από την κοινωνία (1950) του Λουίς Μπουνιουέλ, το αφιέρωμα ανατρέχει στα κινηματογραφικά δοκίμια του πειραματικού προπάτορα του ανεξάρτητου σινεμά, Ρουμπέν Γκάμες, Η μυστική συνταγή (1965) και Οι κάκτοι (1962), την κοινωνικο-πολιτική καταγγελία Κανόα (1976) του Φελίπε Καζάλς και τις «τιμητικές βιογραφίες» (testimonial biographies) του Πολ Λεντούκ, Ακατάβλητο Μεξικό (1973) και Φρίντα (1986). Ο Λεντούκ είναι και ο συνδετικός κρίκος του παρελθόντος με τους σύγχρονους εκπροσώπους, καθώς παραμένει ακόμα ενεργός (γυρίζει αυτή τη στιγμή την τελευταία του ταινία El Cobrador – In God we Trust).
Τη σκυτάλη παραλαμβάνει η σύγχρονη φρουρά της Μεξικανικής κινηματογραφίας: ο Κάρλος Ρεϊγάδας με το υποψήφιο για το Χρυσό Φοίνικα στις φετινές Κάννες Battle in Heaven (2005), ο λάτρης του φανταστικού Γκιγιέρμο ντελ Τόρο με τα Κρόνος (1993) και Η ράχη του Διαβόλου (2001), ο Αλφόνσο Κουαρόν με τις δημοφιλείς κομεντί του Μόνο με το ταίρι σου (1991) και Θέλω και τη μαμά σου (2001) και ο Κάρλος Καρέρα με την ιστορικά μεγάλη εισπρακτική επιτυχία Το πάθος του πάτερ Αμάρο (2002). Από τη μεριά του, ο Αμάτ Εσκαλάντε συμμετέχει τόσο στο Διεθνές Διαγωνιστικό όσο και στο μεξικανικό αφιέρωμα με το υπνωτικό Αίμα (2005).
Φυσικά, δε θα μπορούσε να λείψει ο Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιάριτου και με τις δύο ταινίες του, Χαμένες αγάπες (2000) και 21 γραμμάρια (2003). Τέλος, Οι τρεις ταφές του Μελκιγιάδες Εστράντα (2005) του Τόμι Λι Τζόουνς αποτελούν μια ειδική περίπτωση. Αν και μια γαλλο-αμερικανική παραγωγή, η ταινία τιμήθηκε με το βραβείο Καλύτερου Σεναρίου στο Φεστιβάλ Καννών, χάρη στη δουλειά του διακεκριμένου Μεξικανού σεναριογράφου Γκιγιέρμο Αριάγα, αλλά και με βραβείο ερμηνείας για τον Τόμι Λι Τζόουνς. Ο Γκιγιέρμο Αριάγα είναι υπεύθυνος μεταξύ άλλων, για το σενάριο των ταινιών Χαμένες αγάπες και 21 γραμμάρια.