(σχόλιο για την ταινία Land of the Dead του George A. Romero)

Οι ταινίες τρόμου υπήρξαν πάντα ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κινηματογραφικά είδη: προσανατολισμένες στο να προσφέρουν στους θεατές εντάσεις και άγριες συγκινήσεις, οι ταινίες αυτές ποτέ δεν διεκδίκησαν κάτι παραπάνω. Σκηνοθετημένες από δευτεροκλασάτους σκηνοθέτες και με ηθοποιούς όχι ιδιαίτερα γνωστούς ακολουθούν κάποιες υπόγειες διαδρομές για να συναντήσουν το κοινό τους. Αν και παλαιότερα μπορούσε κάποιος να τις δει στους κινηματογράφους Β- προβολής, σήμερα οι ταινίες αυτές είναι χαμένες μέσα στο ορυμαγδό των ταινιών που προσφέρουν τα multiplex και όπου ύστερα από μια σύντομη διαδρομή χάνονται στη αφάνεια των βίντεο κλαμπ.
Η ταινία Land of the Dead μόνο εκ πρώτης όψεως είναι μια τέτοια περίπτωση: διεκδικεί την προσοχή όχι μόνο για τους προφανείς ψυχαγωγικούς λόγους. Πίσω απ’ αυτή τη ταινία κρύβεται ένας ενδιαφέρων βετεράνος σκηνοθέτης του είδους, ο George A. Romero υπεύθυνος για μια από τις μακροβιότερες μυθολογίες του είδους, τα ζόμπι δηλαδή τους νεκροζώντανους. Αν και αυτή η μυθολογία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο βρίσκεται διάσπαρτη μέσα στον χρόνο (π.χ. ταινίες όπως White Zombie του Victor Halperin και I Walked with a Zombie του Jacques Tourneur), ο George A. Romero συνέβαλε σ’ αυτήν προσδίδοντας της μια ισχυρή κοινωνική διάσταση. Αυτό συμβαίνει και με την ταινία Land of the Dead: δεν έχουμε μόνο μια ταινία που πρωταρχικός της στόχος είναι να προσφέρει ισχυρές συγκινήσεις -πίσω απ’ αυτή υπάρχει ένας σχολιασμός που αφορά τις σημερινές κοινωνίες, το πώς είναι αυτές οργανωμένες, την κατάσταση των πολιτών (δυτικού τύπου).

Ο κόσμος της ταινίας -με την εξαίρεση φυσικά του κεντρικού μύθου, των ζόμπι-είναι ένας κόσμος εξαιρετικά επίκαιρος και ο τρόπος που είναι οργανωμένος, η ταξική του συγκρότηση, η ιεραρχία του είναι καθ’όλα σημερινός. Στο κέντρο αυτού του κόσμου υπάρχει το συγκρότημα του Fiddler’s Green, ένα εμπορικό κέντρο προορισμένο να προσφέρει απολαύσεις στους ενοίκους του. Αυτοί άλλωστε ανήκουν στη υψηλή κοινωνικά ομάδα, σ’ αυτούς που στα χέρια τους έχουν συγκεντρωμένο όλο το πλούτο. Κεντρικό πρόσωπο σ’ αυτή τη ανώτερη ομάδα ο δημιουργός αυτού του κόσμου ο Kaufman, στο ρόλο ο Dennis Hopper, ένας επιχειρηματίας κυρίαρχος «δημιουργός», στο πρότυπο των αυτοδημιούργητων επιχειρηματιών του Αμερικάνικου Ονείρου, τύπου Donald Trump.
Γύρω απ’ αυτό το ελιτίστικο κλαμπ, μέσα στα περίκλειστα τείχη και προστατευόμενο από τις έξωθεν απειλές, βρίσκεται ένα κοινωνικό στρώμα απορροφημένο σε ταπεινές απολαύσεις, μια μικροαστική τάξη που υπηρετεί αλλά και προστατεύει, η οποία στη χειρότερη των περιστάσεων φιλοδοξεί να γίνει μέλος της ανώτερης και στη καλύτερη να τη ανατρέψει. Μέλη αυτής της τάξης είναι οι δύο κεντρικοί ήρωες της ταινίας ο φιλόδοξος και άπληστος Cholo και ο ήρεμος και υπεύθυνος Riley: δύο πρόσωπα που εκφράζουν δύο διαφορετικές στάσεις ζωής, την φιλοδοξία για κοινωνική άνοδο και την παραίτηση και την απόσυρση, αντίστοιχα.
Και μετά υπάρχουν οι εκτός των τειχών, οι εξόριστοι από τον παράδεισο οι νεκροζώντανοι. Αν και ο ρόλος στη δραματική πλοκή είναι από τα πριν προκαθορισμένος και πολύ αυστηρός -οφείλουν να’ ναι το κακό, η απειλή, να προκαλούν τον τρόμο- ο σκηνοθέτης σ’ αυτή τη ταινία προβαίνει σε κάποιες ουσιαστικές αλλαγές. Μπορούμε να διακρίνουμε ένα βλέμμα συμπάθειας του σκηνοθέτη -ιδιαίτερα αν συγκρίνουμε αυτή τη ταινία με την πρώτη της τετραλογίας Night of the Living Dead (1968)- γι’ αυτές τις αργοκίνητες φιγούρες που αποφασίζουν να βγουν από την παθητικότητα τους.
Ο κόσμος της ταινίας Land of the Dead (αλλά και όλης της τετραλογίας) είναι μια δυστοπία. Δυστυχώς όμως είναι μια δυστοπία απόλυτα επίκαιρη. Δεν είναι ίσως χωρίς νόημα ότι κεντρικοί τόποι της ταινίας είναι οι τόποι κατανάλωσης -το σούπερ-μάρκετ που λεηλατούν στην αρχή οι δύο ήρωες και το εμπορικό κέντρο. Κάτι ανάλογο άραγε δεν συμβαίνει και στις δυτικού τύπου κοινωνίες όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από τη κατανάλωση; Άλλωστε η πολεοδομική- ιεραρχική οργάνωση αυτής κοινωνίας όπου στο κέντρο βρίσκεται το shopping mall είναι παρόμοια με τις σύγχρονες κοινωνίες όπου η ζωή τείνει να επικεντρώνεται και να περιστρέφεται γύρω από ένα shopping mall.

Αυτό που περιγράφει η ταινία είναι η εξέγερση όσων «δεν έχουν να χάσουν παρά τις αλυσίδες τους», δηλαδή των ζόμπι. Μια επανάσταση καταγράφει η αφήγηση: στην κορύφωση της ταινίας έχουμε την εισβολή των ζόμπι στο παλάτι των απολαύσεων, την απόπειρα τους να βγουν από τους σκοτεινούς τόπους και να έρθουν στο κέντρο. Αν λοιπόν κάποιος επιχειρούσε ένα συλλογισμό που να συνδέει την μυθολογία της ταινίας με την σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα θα έπρεπε να επισημάνει ότι αυτή η τελευταία «τη τάξη» και εξαιρετικά πολυπληθής κοινωνική ομάδα δεν είναι παρά οι εξαθλιωμένοι αυτού του κόσμου, οι κάτοικοι του τρίτου κόσμου που ως μετανάστες προσπαθούν να εισέλθουν στο «παράδεισο» των δυτικών κοινωνιών. Εκεί δεν κατοικούν παρά ανάλογα εξαθλιωμένα στρώματα βυθισμένα σε παράνομες απολαύσεις (οι μη προνομιούχοι) και μια μικρή κάστα που απολαμβάνει όλο το πλούτο…

Δημήτρης Μπάμπας

George A. Romero's Land of the Dead (ε.τ. Η γη των ζωντανών νεκρών) (2005)
Σκηνοθεσία: George A. Romero.
Σενάριο: George A. Romero.
Φωτογραφία: Miroslaw Baszak.
Ηθοποιοί: Simon Baker, Asia Argento, Dennis Hopper, John Leguizamo, Robert Joy.
Διάρκεια: 92’