(για την ταινία Lantana του Ray Lawrence)

Στο μάλλον περιορισμένο χώρο μιας κρεβατοκάμαρας ένας άνδρας και μια γυναίκα επιδίδονται σε ερωτικές περιπτύξεις. Ξαφνικά και εν μέσω της σεξουαλικής πράξης δυνατοί πόνοι στο στήθος αναγκάζουν τον άνδρα να σταματήσει. Προαναγγελία καρδιακής προσβολής; Διόλου απίθανο αφού έχει περάσει προ πολλού τα σαράντα. Μία ευτυχής στιγμή καταλήγει για τον άνδρα με την υπόμνηση της σωματικής φθοράς (λόγω των χρόνων) και με την πικρή υποψία ενός αναπόφευκτού τέλους.
Η παραπάνω σκηνή από την αυστραλιανή ταινία Lantana είναι ενδεικτική της θεματολογίας της: περιστρέφεται γύρω απ' αυτό που αποκαλείται "κρίση της μέσης ηλικίας". Εδώ τα κεντρικά πρόσωπα βρίσκονται αντιμέτωπα με την φθορά του χρόνου και το τέλος της νεότητας, η ευεξία αρχίζει να τους εγκαταλείπει: μπροστά σ' αυτήν την κατάσταση οι αντιδράσεις τους είναι απρόοπτες και μη αναμενόμενες.
Η αφήγηση οργανώνεται γύρω από τέσσερα παντρεμένα ζευγάρια: ένας αστυνομικός και η γυναίκα του, μία ψυχολόγος και δικηγόρος σύζυγος της, ένα ζευγάρι που βρίσκεται σε διάσταση και τέλος μια νοσοκόμα και ο άνεργος άνδρας της (το νεαρότερο ζευγάρι, και οι δύο σε ηλικία γύρω στα τριάντα). Ο χώρος πάνω στον οποίο αναπτύσσεται η δραματική πλοκή ορίζεται από αυτό που αποκαλείται συζυγική κρίση: όλα τα ζευγάρια με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αντιμετωπίζουν προβλήματα στις σχέσεις του -προβλήματα που προκύπτουν είτε από εξωσυζυγικές σχέσεις (όπως αστυνομικό και την γυναίκα του), είτε από το τραύμα της απώλειας του παιδιού τους (όπως με την ψυχολόγο και τον δικηγόρος), είτε λόγω του ανικανοποίητου (όπως με το διαζευγμένο ζευγάρι).
Πίσω όμως απ' αυτά τα προβλήματα δεν υπάρχει παρά η συναισθηματική απομάκρυνση. Απόρροια των προβλημάτων που αντιμετωπίζει μια σχέση ή της αναπόφευκτής φθοράς του χρόνου, η κρίση που αντιμετωπίζουν αυτά τα ζευγάρια διαλύει τις άμυνες του. Όλα αυτά τα πρόσωπα κινούνται μέσα σ' ένα κλίμα ασάφειας και ανασφάλειας. Προσπαθούν να δουν τον μέλλον τους, προσπαθούν να διατηρήσουν λίγη από την χαμένη νιότη τους, προσπαθούν να αναχαιτίσουν το χρόνο. Σπασμωδικές αντιδράσεις τα χαρακτηρίζουν και οι εξωσυζυγικές σχέσεις μοιάζουν ως μια διέξοδος.
Φωτεινή εξαίρεση μέσα σ' αυτό το κλίμα κρίσης είναι το νεαρότερο ζευγάρι (η νοσοκόμα και ο άνεργος άνδρας της). Η εμπιστοσύνη χαρακτηρίζει τις σχέσεις τους -και είναι ακριβώς αυτό που λείπει από τα άλλα ζευγάρια της ταινίας. Δεν είναι λοιπόν παράξενο που ενώ η αβεβαιότητα, η αμηχανία και η ασάφεια χαρακτηρίζει και τους άνδρες και τις γυναίκες, γι' αυτούς τους δύο είναι η βεβαιότητα και η σαφήνεια που τους προσδιορίζει.
Σε μία χαρακτηριστική σκηνή της ταινίας η νεαρή νοσοκόμος μπαίνει μετά από μια απουσία στο σπίτι της: αντικρίζει έντρομη όλο το σπίτι τακτοποιημένο (το έχει τακτοποιήσει μία γειτόνισσα της) και εκνευρίζεται -αισθάνεται ότι κάποιος εισέβαλε στο σπίτι. Γι' αυτό το πρόσωπο η ακαταστασία στον προσωπικό της χώρο δεν συνεπάγεται και αστάθεια στην προσωπική της ζωής: είναι βέβαιη για τα αισθήματα του αγαπημένου της. Αντίθετα για τα άλλα τρία μεσοαστικά ζευγάρια η πολυτέλεια και η ευταξία στον προσωπικό τους χώρο είναι μία παραπλάνηση: ζουν μία προσωπική ζωή, η οποία δεν είναι τακτοποιημένη. Αντιμέτωποι με την κρίση της μέσης ηλικίας, απέναντι στον φόβο του θανάτου δείχνουν αμήχανοι.
Σε μια παραπλανητική κίνηση προβαίνει και η σκηνοθεσία: αφού έχει περιγραφεί με λεπτομέρεια και σαφήνεια αυτό το κλίμα φθοράς στις συζυγικές σχέσεις εισάγει μ' ένα τρόπο απρόοπτο και αναπάντεχο ένα στοιχείο αστυνομικού μυστηρίου. Η ψυχολόγος (στον ρόλο η υπέροχη Barbara Hershey) εξαφανίζεται ένα βράδυ καθώς επιστρέφει σπίτι της. Επικεντρώνοντας την προσοχή των θεατών στο ζήτημα της εξαφάνισης της, η σκηνοθεσία εξαπατά με τον πιο ευφυή τρόπο. Στο βλέμμα του θεατή (συνηθισμένου από τις αναλογίες χολιγουντιανές ταινίες) όλο το προηγούμενο τμήμα της ταινίας (η απεικόνιση των προβλημάτων στις σχέσεις) δεν ήταν παρά το πλαίσιο για το αστυνομικό μυστήριο. Όμως εδώ δεν βρισκόμαστε στο Χόλιγουντ. Η στροφή στην αφήγηση και η αποκάλυψη του αστυνομικού μυστηρίου επαναφέρουν την ταινία στη αρχική της θέση. Η εξαφάνιση δεν ήταν παρά ένα ατύχημα. Ο "δολοφόνος" δεν είναι παρά ένας αθώος. Και η κρίση εξακολουθεί να είναι υπαρκτή.
Σ' αυτήν την ταινία ο "δολοφόνος" δεν είναι μια απειλή, δεν αποτελεί έναν κίνδυνο για τα πρόσωπα. Είναι η απουσία της εμπιστοσύνης, η έλλειψη της αγάπης, είναι τέλος οι ρυτίδες στα πρόσωπά τους που υπονομεύουν την εικόνα της οικογενειακής ευτυχίας, αμφισβητούν τις βεβαιότητες τους.
Η μάχη με τον χρόνο είναι πάντα άνιση.
Και οι απώλειες πάντα είναι αναμενόμενες.

Δημήτρης Μπάμπας

Lantana (ε.τ Λαντάνα) (2001)
Σκηνοθεσία: Ray Lawrence
Σενάριο: Andrew Bovell
Φωτογραφία: Mandy Walker
Ηθοποιοί: Anthony LaPaglia, Geoffrey Rush, Barbara Hershey, Kerry Armstrong
Διάρκεια: 121'