(Γράμμα σ’ έναν πατέρα)
του Edgardo Cozarinsky
Ελάχιστα επιστολογραφικό ως προς το θέμα, το ντοκιμαντέρ αυτό του Αργεντίνου δημιουργού είναι ένα στοχαστικό και πυκνό στην ύφανσή του δοκίμιο, για την οικογένεια, το βάρος της παράδοσή της, για τους δρόμους και τις διαδρομές της ζωής.
Ο Edgardo Cozarinsky/ Εδγάρδο Κοζαρίνσκι, συγγραφέας -Μακριά από πού / Καστανιώτης, Ο Μολδαβός σωματέμπορος/ Πάπυρος- και σκηνοθέτης, αυτοεξόριστος στην αρχή και μετανάστης στη συνέχεια, εδώ και 30 χρόνια στο Παρίσι, επιστρέφει πίσω στο καταγωγικό τόπο της οικογένειας, το Entre Ríos, στην ύπαιθρο της Αργεντινής. Είναι πλέον 74 χρονών –η ηλικία που το τέλος μοιάζει πιθανό και οι απολογισμοί μιας ζωής είναι συχνοί. Η αφορμή γι’ αυτήν την επιστροφή είναι ένα γράμμα στον (ή για;) πατέρα που έχασε νωρίς, σε ηλικία 20 χρονών.
Αναζητά τα ίχνη της διαδρομής του στη ζωή, απαντήσεις για τις ερωτήσεις που ποτέ δεν μπόρεσε να κάνει. Φωτογραφίες από τα ταξίδια του –ο πατέρας του ήταν αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού-, ενθύμια από τους τόπους που επισκέφθηκε, καρτ-ποστάλ και επιστολές στην οικογένεια. Και από την άλλη εικόνες μαγευτικές από το τοπίο της υπαίθρου. Οι απέραντοι ορίζοντες του τοπίου, η γαληνή του έρχεται σε αντιπαράθεση με το πολύβουο των παρισινών μπουλβουάρ, τόπο διαμονής του δημιουργού.
Ο νόστος για την πατρίδα διαπλέκεται με τις διαδρομές της ζωής του πατέρα, για να υφανθεί εντέλει, μάλλον αναπόφευκτα γύρω από την οικογενειακή παράδοση, δηλαδή το βάρος της οικογενειακής ιστορίας. Είναι, λοιπόν, η οικογενειακή ιστορία που έρχεται στο προσκήνιο. Το παρελθόν της οικογένειας φωτίζεται: εβραίοι μετανάστες από τη Ρωσία, οι παππούδες του σκηνοθέτη θα καταλήξουν αγρότες στην ύπαιθρο της Αργεντινής. Εικόνες εγκατάλειψης από την εβραϊκή συναγωγή και το νεκροταφείο σ’ αυτό το μικρό χωριό της Αργεντινής ακολουθούνται από τα φωτογραφικά ίχνη της οικογενειακής παρουσίας, αλλά και την ιστορία της τοπικής εβραϊκής κοινότητας. Αφηγήσεις της σκληρής ζωής των μεταναστών στον ξένο τόπο, οι δυσκολίες της προσαρμογής... Και λίγα χρόνια αργότερα, αυτοί οι αγρότες θα δουν το γιο τους να διαπλέει πάλι τους ωκεανούς, και τον εγγονό τους να καταλήγει αυτοεξόριστος στο Παρίσι…
Στοχαστικό αλλά βαθύτατα συναισθητικό, σε τόνους μελαγχολικούς, αυτό το πυκνό στην ύφανσή του δοκίμιο, διαπλέκει το προσωπικό με το ευρύτερο: η εβραϊκότητα, ο λαβύρινθος της προσωπικής ταυτότητας. Η ποίηση των Georges Perec, J. R. Wilcock, Arseni Tarkovski, και η μουσική από το bandoneón, συνεπικουρούν τους λόγους και τις ιστορίες του αφηγητή -δημιουργού. Το αόρατο νήμα που διατρέχει όλες αυτές τις οικογενειακές ιστορίες -του παππού, του πατέρα και του σκηνοθέτη- , αυτό που ενώνει αυτές τις διαφορετικές διαδρομές της ζωής δεν είναι παρά μια περίπλοκη σχέση με τον τόπο και τη γη, και η διαρκής περιπλάνηση. Μια αέναη μετακίνηση από τόπο σε τόπο, από γενιά σε γενιά. Που βρίσκεται εντέλει ο γενέθλιος καταγωγικός τόπος, η πατρίδα; Ίσως μόνο στη μνήμη και στις ασπρόμαυρες κιτρινισμένες παλιές φωτογραφίες …
Δημήτρης Μπάμπας
