του Χρήστου Νίκου
(η κριτική της Ζωής- Μυρτώς Ρηγοπούλου)
Ποιοι θα ήμασταν δίχως τις αναμνήσεις μας; Και πόσο εύκολο θα μας ήταν, ακόμα κι αν θέλαμε, να γίνουμε ξαφνικά κάποιοι άλλοι; Στα Μήλα, πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Χρήστου Νίκου, ο σκηνοθέτης μας προσκαλεί να ακολουθήσουμε τον ήρωα και ν’ αναζητήσουμε τις απαντήσεις μαζί του. Σε μια Αθήνα που μοιάζει ξένη κι άχρονη, ο Άρης, ένας άνδρας γύρω στα 40, πέφτει θύμα της επιδημίας αμνησίας που έχει κυριεύσει την πόλη. Η μνήμη του δεν επανέρχεται κι οι γιατροί του προτείνουν να συμμετάσχει σ’ ένα πρόγραμμα που θα του δώσει νέα ταυτότητα και θα τον βοηθήσει να ξαναρχίσει τη ζωή του. Μοναδικό του καθήκον να ακολουθεί μαγνητοφωνημένες οδηγίες από ένα κασετόφωνο και να βγάζει μια πολαρόιντ μετά από κάθε αποστολή του. Η γνωριμία του με την Άννα, μια κοπέλα απ’ το ίδιο πρόγραμμα, κάνει τη ζωή λίγο πιο φωτεινή. Όμως η ψυχή του είναι σκοτεινή και θλιμμένη...
Γλυκόπικρα, ζουμερά και απολαυστικά τα Μήλα ξεφλουδίζονται σιγά κι αινιγματικά, φανερώνοντας ευθύς εξαρχής τη νοστιμιά και τη σπιρτάδα τους, κρατώντας, όμως, την ουσία τους για το τέλος. Ευγενικά, μετρημένα κι αθόρυβα, η ταινία αιχμαλωτίζει πλάνο-πλάνο το θεατή, με την σκηνοθετική οικονομία και ακρίβειά της, την μελαγχολική της αμεσότητα, τον κρυμμένο σπαραγμό της αφήγησης, την ρετρό εικαστική ματιά της, την συναισθηματική χρήση της μουσικής και την ευφυία με την οποία ζητά και παίρνει τα μέγιστα απ’ τους συντελεστές της.
Ο σουρεαλισμός και οι κωμικές πινελιές της πλοκής δεν αφήνουν το θεατή να σκοτεινιάσει κι αυτός σαν τον Άρη (εξαιρετικός και στο στόχο γι ακόμα μια φορά ο Άρης Σερβετάλης), παρά τον βοηθούν ν’ ανοιχτεί, με τρόπο σχεδόν συνειρμικό, σ’ ολόκληρη την προβληματική του σκηνοθέτη (και συνσεναριογράφου της ταινίας μαζί με το Σταύρο Ράπτη) που αφορά στη σχέση εαυτού-μνήμης, σύγχρονης τεχνολογίας και ταυτότητας (ατομικής και συλλογικής), αλλά και μνήμης-απώλειας, αφού το άχρονο και το ανοίκειο παραπέμπουν μεταφορικά και στην ίδια τη διαδικασία του πένθους. Το τραγικοκωμικό της ανθρώπινης ύπαρξης και η συλλογική αμνησία της κοινωνίας που όλο και χάνει την περπατησιά της, αναδεικνύονται με συγκινητική απλότητα, μέσα απ’ αυτή την ιστορία-παραβολή που δρα αλληγορικά και πολυεπίπεδα, χωρίς, όμως, ποτέ να γίνεται ελιτίστικη κι εξ αυτού να χάνει το θεατή της. Η σκηνοθετική αυτή ωριμότητα του Χρήστου Νίκου, πρώην βοηθού σκηνοθέτη του Λάνθιμου και μεγάλου θαυμαστή των ταινιών του Κάουφμαν, αφήνει μεγάλες ελπίδες για ένα ακόμα πιο αναγνωρίσιμο προσωπικό στιλ, αφού δείχνει ικανός να μπορεί να μεταβολίσει τις επιρροές του Greek weird wave και τις όποιες άλλες αγάπες του σ’ ένα κινηματογραφικό δρόμο με μέλλον. Δεν είναι τυχαίο που η Κέιτ Μπλάνσετ ενθουσιάστηκε όταν είδε την ταινία του κι αποφάσισε να γίνει εκτελεστική παραγωγός του.
Τα μήλα που αγαπά να τρώει ο ήρωας αποτελούν αναφορά στον πατέρα του σκηνοθέτη στη μνήμη του οποίου αφιερώνεται η ταινία, αφού η απώλειά του, έκανε το Νίκου να σκεφτεί «γιατί οι άλλοι μπορούν να ξεχνούν κι εγώ όχι;», παραπέμπουν, όμως, ταυτόχρονα και στο όνομα της εταιρείας Apple, θεματοφύλακα πλέον μνήμης εκατομμυρίων ανθρώπων που για να κρατήσουν ασφαλείς τις αναμνήσεις τους, τις διώχνουν συνεχώς έξω από τον εαυτό τους.
Η επάνοδος του ήρωα από την ψηφιακή επιδημία σε μια πιο απλή «αναλογική» πραγματικότητα όπου ο χρόνος αποκτά ξανά τις φθαρτές του διαστάσεις υπό τις οδηγίες αυτής της αμφίβολης θεϊκής φωνής (βλέπε Αργύρη Μπακιρτζή) που μ’ ένα μυστηριώδη τρόπο τον βοηθά να δει πως μακριά απ’ τις αναμνήσεις δεν υπάρχει νόημα, τον κάνει να επιλέξει ξανά τον εαυτό του, καταλαβαίνοντας κι αυτός, σαν τον σκηνοθέτη, πως ίσως τελικά να είμαστε μόνο τα πράγματα που δεν ξεχνάμε. Αν στο τέλος της μέρας μια ταινία κρίνεται απ’ τη δυνατότητα να μένει στο μυαλό, τα Μήλα είναι μια ταινία που θα θυμόμαστε – ειδικά τα πλάνα της με τον αστροναύτη.
Η ταινία πρωτοπαρουσιάστηκε ως ένα από τα επιλεγμένα work in progress του Thessaloniki Goes to Cannes works in progress το 2019
Ενδεικτικά Βραβεία:
Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου στον Χρήστο Νίκου και τον Σταύρο Ράπτη Διεθνές Φεστιβάλ Σικάγο 2020
Ειδικό Βραβείο Επιτροπής (Βραβείο Κριστόφ Κισλόφσκι) στο 43ο Φεστιβάλ του Ντένβερ 2020
Βραβείο New Waves Καλύτερης ταινίας στο 17ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σεβίλλης
Μεγάλο βραβείο του 31ου Φεστιβάλ της Λιουμπλιάνα 2020
Βραβείο σκηνοθεσίας στο 29ο Φεστιβάλ της Φιλαδέλφεια 2020
Βραβείο ανδρικής ερμηνείας του επίσημου διαγωνιστικού για τον Άρη Σερβετάλη στο 61ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 2020
Βραβείο Ένωσης Κριτικών Διεθνές Φεστιβάλ Δουβλίνου 2021
