(Γράμματα στον άνεμο)
του Edmond Budina
(οι δηλώσεις του σκηνοθέτη)

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ
Είναι η ιστορία του Niko που έρχεται στην Ιταλία αναζητώντας τον γιο του. Σκέφθηκα για πρώτη φορά να κάνω αυτή την ταινία το 1990, όταν έγραψα το σενάριο για μια ταινία μικρού μήκους. Μετά από αρκετές διορθώσεις και διαφορετικές μορφές υπέβαλα το σενάριο σ’ ένα διαγωνισμό στην Αλβανία. Κάθε απλό σχέδιο που υποβλήθηκε έγινε δεκτό. Εκτός από το δικό μου! Θα έπρεπε να ευχαριστήσω τα μέλη της επιτροπής γιατί δεν θα είχα την ευκαιρία να παρουσιάσω το σενάριο στην Ιταλία. Για να αναφερθώ σε κάτι που έγραψε ο Ιταλικός τύπος: υπάρχει κάτι παράξενο, κάτι σαν θαύμα στη ζωή της ταινίας Γράμματα στον άνεμο / Lettere Al Vento. Ενώ το σενάριο μου εξεταζόταν είχα την ευκαιρία να συναντηθώ μ’ ένα δημοσιογράφο που μου πήρε συνέντευξη για την κατάσταση στο Κόσοβο. Έτυχε να αναφέρω ότι έχω γράψει ένα σενάριο και χρειάζεται να βρω έναν παραγωγό. Μου βρήκε κάποιον που του άρεσε το σενάριο και μαζί παρουσιάσαμε το σχέδιο στο Ιταλικό Υπουργείο Πολιτισμού. Ευτυχώς για μένα, είμαι Ιταλός πολίτης, διαφορετικά δεν θα ήταν δυνατό (να χρηματοδοτηθεί). Ειλικρινά, ποτέ δεν σκέφθηκα ότι θα μπορούσα να κερδίσω, δεδομένου του μεγάλου αριθμού των συμμετεχόντων, όμως θαύματα γίνονται.

ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΑΠΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ
Είμαι ταυτόχρονα και απαισιόδοξος και αισιόδοξος. Δεδομένης ευκαιρίας μ’ αρέσει να χορεύω και να τραγουδώ, όταν δεν είμαι δυστυχισμένος. Λατρεύω την κωμωδία, όμως συμφωνώ με τους Έλληνες που αντιμετώπισαν τα πάντα μέσα από την οπτική της τραγωδίας, της κάθαρσης, του εξαγνισμού του πνεύματος. Η τραγωδία προκαλεί μέσα μου περισσότερα συναισθήματα και γι’ αυτό πρέπει να πω ότι την προτιμώ.
Ήθελα η ταινία Γράμματα στον άνεμο / Lettere Al Vento να είναι αντανάκλαση αυτού του είδους της “αισιοδοξίας”. Αισθάνομαι ότι οφείλουμε να εξεγερθούμε ενάντια σε μια πραγματικότητα που δεν μας ταιριάζει και ότι πότε δεν θα έπρεπε να σκύβουμε το κεφάλι μπροστά στην αδικία. Στη ζωή μου προσπάθησα…προσπάθησα να συμπεριφερθώ μ’ αυτόν τον τρόπο. Το γεγονός ότι εργάζομαι σε βιομηχανία, είμαι σκηνοθέτης του κινηματογράφου και εργάζομαι στο θέατρο δείχνει ότι δεν είμαι απαισιόδοξος και ότι δεν σκύβω το κεφάλι τόσο εύκολα.

ΤΑ ΓΥΡΙΣΜΑΤΑ
Γυρίσαμε την ταινία σε 5 εβδομάδες και όπως καταλαβαίνετε αυτός δεν είναι αρκετός χρόνος για τις συνθήκες και τις απαιτήσεις ενός τέτοιου σεναρίου. Επιτρέψτε μου απλώς να πω ότι για τη σκηνή του γάμου χρησιμοποιήσαμε 150 κομπάρσους και εξαναγκαστήκαμε να τη γυρίσουμε μέσα σε μια μέρα. Ήταν απίστευτο. Φυσικά θα προτιμούσα να προσθέσω όλες τις λεπτομέρειες του σεναρίου, όμως, πιστέψτε με, αν ποτέ είχατε την ευκαιρία να το διαβάσετε θα βλέπατε πόσο πλούσιο στην πραγματικότητα είναι. Ωστόσο λόγω του χρόνου που είχαμε και του προϋπολογισμού που ήταν διαθέσιμος εξαναγκαστήκαμε να αφήσουμε αρκετά έξω.

ΒΛΕΠΟΝΤΑΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
Γεννήθηκα στα Τίρανα αλλά όταν ήμουν 10 χρόνων η οικογένεια μου μετακόμισε στην Κορυτσά, όπου πέρασα τα χρόνια που με διαμόρφωσαν. Στα αλήθεια μου λείπουν τα Τίρανα, όμως αυτή τη στιγμή, βαθιά μέσα μου, νοσταλγώ τα χρόνια που πέρασα στην Κορυτσά, ένα μέρος με εξαιρετική πολιτιστική παράδοση. Η πρώτη μου επαφή με τον διεθνή κινηματογράφο έγινε εκεί. Στις αρχές αυτό που όλοι βλέπαμε ήταν ρωσικές ταινίες. Αργότερα είδα τις πρώτες μου γαλλικές και ιταλικές ταινίες, αν και αυτές δεν ήταν από τους αληθινά μεγάλους σκηνοθέτες. Ήταν η ταινία του Francesco Rosi, Le Mani sulla Citta που μου έδωσε την ευκαιρία να κατανοήσω τι πραγματικά σημαίνει σκηνοθεσία στον κινηματογράφο. Στην συνέχεια ανακάλυψα επίσης το έργο του De Sica και των άλλων συντελεστών του νεορεαλισμού (φυσικά μόνο αυτών που μας επιτρεπόταν να δούμε). Ήταν ο Fellini που μου προκάλεσε τη μεγαλύτερη έκπληξη, αν και τότε ήμουν ήδη ενήλικας. Οι ταινίες του είχαν απαγορευτεί στην Αλβανία, αφού δεν είχαν ένα μαρξιστικό –λενινιστικό περιεχόμενο. Ο Fellini είναι χωρίς αμφιβολία ένας από τους σκηνοθέτες με την μεγαλύτερη επιρροή παγκόσμια –και επίσης ο αγαπημένος μου.

ΣΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ
Εργαζόμουν στο θέατρο. Για 18 χρόνια εργαζόμουν στο Εθνικό Θέατρο της Αλβανίας. Ένα από τα έργα που παρουσίασα στη σκηνή το Η Νύχτα του Φεγγαριού σημείωσε μεγάλη επιτυχία και στο κοινό και στους κριτικούς. Όχι μόνο γιατί για πρώτη φορά ανοικτά μιλούσαμε ενάντια στο κομουνιστικό καθεστώς, αλλά και για τον τρόπο που παρουσιαζόταν στη θεατρική σκηνή. Ήταν μια παράσταση διαφορετική, όχι ρεαλιστική, όχι νατουραλιστική, όχι ιδεολογικά φορτισμένη όπως όλες αυτές που γινόταν τότε στην Αλβανία.
Τότε το 1990 ξεκίνησε η εξέγερση των φοιτητών και με προσκάλεσαν να συμμετέχω στην επιτροπή των 25 φοιτητών και 5 καθηγητών του πανεπιστημίου των Τιράνων. Επισκεφθήκαμε τον κομμουνιστή πρόεδρο για να ζητήσουμε πολιτικό πλουραλισμό. Ήταν κάτι απίστευτο και τώρα, με την απόσταση του χρόνου, μπορώ να πω το αντιμετωπίζω με πολύ φόβο. Σαν διανοούμενος έκανα τα καθήκον μου και μετά αποσύρθηκα. Εκείνη την εποχή καθώς γυρίζαμε σπίτι στις 5 ή ώρα το πρωί μαζί με τους φίλους μου –οι οποίοι τώρα είναι υπουργοί, βουλευτές– λέγαμε ότι όταν επιτέλους έχουμε δημοκρατία, ο καθένας θα έπρεπε να επιστρέψει στη ζωή του και να εγκαταλείψουμε την πολιτική. Ο μοναδικός που το έκανα ήμουν εγώ. Οι άλλοι είναι ακόμα εκεί και είναι πολύ πλούσιοι.

(Σ.τ.μ. Ο Edmond Budina εργάζεται σε μια βιομηχανία της Βόρειας Ιταλίας που κατασκευάζει υδραυλικές τουρμπίνες).

(αποσπάσματα από συνεντεύξεις στα site www.Cineuropa.Org και www.Fice.it )