(Υπέροχες μέρες)
του Wim Wenders
(κριτική: Δημήτρης Μπάμπας)

Φόρος τιμής στον μέγιστο Yasujirō Ozu αλλά και έκφραση μιας βαθύτατης ιαπωνοφιλίας, η ταινία του γερμανού δημιουργού είναι μια σπουδή χαρακτήρα με τους τρόπους ενός Βουδδισμού Ζεν.
Κεντρικός χαρακτήρας της ταινίας είναι ο Hirayama, ο οποίος ζει μια ταπεινή και λιτή ζωή: Εργάζεται σαν καθαριστής στις δημόσιες τουαλέτες του Τόκιο. Ακολουθώντας μια σχεδόν αδιατάρακτη καθημερινή ρουτίνα, ο ήρωας –τον υποδύεται ο Koji Yakusho (The Eel του Shōhei Imamura, 1997) - κατορθώνει να ενσωματώσει σ’ αυτήν ακόμα και ό,τι τη διαταράσσει: τη ξαφνική επίσκεψη της έφηβης ανιψιάς του που φεύγει από το σπίτι της ή τα ερωτικά συναισθήματα που νιώθει για την ιδιοκτήτρια ενός μπαρ…
Στην ταινία του Wim Wenders Tokyo-Ga ( 1985) αφιερωμένη στον Yasujirō Ozu, ο σκηνοθέτης, ξαφνικά υποκύπτοντας, στη δύναμη της έκπληξης και τις κρυφές γοητείες του περιβάλλοντος εισέρχεται και κινηματογραφεί κάποιους, ταπεινούς και απρόβλεπτους για το θέμα του ντοκιμαντέρ, χώρους: τις αίθουσες pachinko. Κατά αναλογία με τη προηγούμενη ταινία, επισκεπτόμενος πάλι την Ιαπωνία, ο Wenders κινηματογραφεί πάλι κάποιους απρόβλεπτους τόπους: τις δημόσιες τουαλέτες του Τόκιο. Και όπως και στην προηγούμενη ταινία έτσι και εδώ, αυτοί οι χώροι είναι η έκφραση ενός ποπ μοντερνισμού, κάτι τόσο τυπικά ιαπωνικό, που τον γοητεύει. Ταπεινός υπηρέτης και συντηρητής αυτού του ποπ μοντερνισμού είναι ο ήρωας. Ωστόσο, όπως διαρκώς μας υποδεικνύει η αφήγηση, ποτέ δεν ενέδωσε στις σειρήνες του: επιβιώσας ενός κόσμου που προ πολλού έχει χαθεί, ο Hirayama ζει στην αναλογική εποχή. Και είναι αυτό ανάλογο με ό,τι χαρακτηρίζει το ζευγάρι των ηλικιωμένων του αριστουργήματος του Ozu, Tokyo Story, το όνομα των όποιων ο ήρωας φέρει. Δεν υπάρχει λοιπόν καμία διάσταση (ή σύγκρουση) ανάμεσα στον διάχυτο μοντερνισμό της ιαπωνικής κοινωνίας και την ασκητική, σχεδόν μοναστική που ζει ο ήρωας: για την ακρίβεια, αυτό είναι κάτι που ουδόλως τον απασχολεί. Ωστόσο, η διάσταση αυτή είναι καθοριστική για να κατανοήσουμε τη βαθύτερη ουσία αυτής της ταινίας -και αυτή η διάσταση εκφράζεται με τρόπο χωρικό.
Από τη μια πλευρά, υπάρχουν αυτοί οι μνημειακοί τόποι του γιαπωνέζικου μοντερνισμού, και από την άλλη υπάρχει το δωμάτιο του Hirayama, με την λιτότητα και τον μινιμαλισμό του, που μοιάζει σαν να βγήκε από ταινία του Ozu, ένα μνημείο του παραδοσιακού τρόπου ζωής. Και αν στους τόπους του μοντερνισμού μπορούμε να βρούμε το εργασιακό ήθος και μια αντίληψη για τα κοινά του ήρωα –η προσήλωση, η ανιδιοτελής προσφορά και η υπηρεσία στο κοινωνικό σύνολο-, στο σπίτι του μπορούμε να βρούμε μια στάση ζωής, μια αντίληψη για τη ροή του χρόνου. Η σταθερή επανάληψη των ίδιων τελετουργικών κινήσεων, μπορεί να μοιάζει σαν τη σχεδόν στερεοτυπική ρουτίνα ενός εργαζόμενου, ωστόσο αν συσχετιστεί τόσο με τη βραδινή ρουτίνα, όσο και με την εσωτερική ζωή του ήρωα –όπως συνεχώς μας υποδεικνύουν τα επαναλαμβανόμενα όνειρα- και το βλέμμα του στα πρόσωπα και το χώρο –η παρατήρηση και η φωτογράφιση των ακτίνων του ήλιου καθώς τρεμοπαίζουν ανάμεσα στα φύλλα του δένδρου- , τότε γίνεται φανερό ότι η επανάληψη συνιστά ένα αφηγηματικό στάσιμο, μια πνευματική κατάσταση ενδοσκόπησης, μια άσκηση των αισθημάτων, μια ασκητική της ζωής. Τίποτε περιττό, μόνο το ουσιαστικό των συναισθημάτων. Και κατά αυτόν τρόπο είναι ο Hirayama ένας πνευματικός συγγενής του Paterson στην ομώνυμη ταινία του Jim Jarmusch (2016).
Ανάλογη του βίου του ήρωα, ισχνή και λιτή, είναι και η αφηγηματική γραμμή της ταινίας. Έκφραση ενός αφηγηματικού μινιμαλισμού, αφού συγκροτείται από τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια της καθημερινότητας του, η αφηγηματική γραμμή περιέχει μόνο τρία άξια λόγου, σε δραματικό περιεχόμενο, επεισόδια: τις ερωτικές περιπέτειες του νεαρού υφιστάμενου, την επίσκεψη της ανιψιάς του και τη σκηνή της συνάντησης με τον «ερωτικό» αντίζηλο(;). Είναι αυτά τα επεισόδια που συνιστούν τις γραμμές που ιχνογραφούν το πορτραίτο του ήρωα σε επίπεδο δραματικής πλοκής: Ένας άνδρας με παρελθόν που γίνεται άγγελος, αναχωρητής και παρατηρητής του κόσμου, -η αντίστροφη πορεία από αυτήν που ακολουθεί ο ήρωας στην ταινία Τα φτερά του έρωτα/ Der Himmel über Berlin (1987).
Ό,τι παρατηρεί ο Hirayama είναι η ζωή και οι περιπλοκές της. Απέναντι στις τραγωδίες και τα δράματα της ζωής (μικρά ή μεγάλα), ο ήρωας αντιπαραθέτει μια βιωματική σοφία, μια εσωτερική γαλήνη και ηρεμία, η οποία είναι απόρροια της μυστικής ζωής του, της πνευματικής άσκησης που συντελείται μέσα στο μικρό παραδοσιακό του δωμάτιο, αλλά και απόρροια της στάσης ζωής του και της εργασιακής ηθικής του, της ταπεινότητας, της ανιδιοτέλειας, της ενσυναίσθησής του. Αντανακλάσεις αυτής της γαλήνης και ηρεμίας είναι τα συναισθήματά του που καταγράφονται στο πρόσωπό του, καθώς ποδηλατεί ακούγοντας το Feeling Good της Nina Simone:
«Μια νέα αυγή, μια νέα μέρα
Μια νέα ζωή για μένα,
Νιώθω ωραία».