(Στο γραφείο καθηγητών)
του İlker Çatak
(κριτική: Μαρία Γαβαλά)

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΗΣ ΟΡΘΟΤΗΤΑΣ ή Η ΔΑΣΚΑΛΑ ΚΑΙ Ο ΕΦΗΒΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ . “Στο Γραφείο Καθηγητών-Das Lehrerzimmer”, 2023, του Ιλκέρ Τσατάκ. Ένα επιπλέον φιλμ με θέμα την αγωγή (τα προβλήματα της εκπαίδευσης) και τις αξίες της πολιτικής συνείδησης –της κοινωνικοποίησης, της συμβίωσης; Σίγουρα, έχουμε τη δυνατότητα να δούμε πολλές ταινίες με ανάλογη θεματολογία –τόσο μυθοπλασίας όσο και ντοκιμαντέρ. Το πολύ καλό στην περίπτωση του Ιλκέρ Τσατάκ είναι ότι μας δίνει ένα συμπαγές έργο, χωρίς να στηρίζεται σε κανέναν πυλώνα απόλυτης γνώσης. Διαρκώς διερωτάται, με πολύ επεξεργασμένο, καταρχάς, σεναριακό τρόπο: τι είναι αυτό που προέχει (εν προκειμένω, σε έναν χώρο εκπαίδευσης, σε ένα δημόσιο Γυμνάσιο, σε μια πόλη της σημερινής Γερμανίας), οι αρχές και οι κανόνες της λογικής ή η δύναμη της παρόρμησης και του συναισθήματος; Τι είναι σημαντικότερο, να κινείσαι με τον ορθό, κατά την αντίληψή σου, τρόπο, τηρώντας άτεγκτη στάση, ή να υιοθετείς κάποιους απαραίτητους ελιγμούς, ακόμα και ηθικής τάξεως, προκειμένου να πετύχεις τον αγαθό σκοπό σου; Και ποιος, αν το εξετάσουμε αναλυτικότερα, ειδικά ένας δάσκαλος παιδιών στη πρώτη εφηβεία, μπορεί να εγγυηθεί την απόλυτη ισορροπία των καταστάσεων, όταν αναλαμβάνει να δαμάσει τα κύματα· εκείνα που ξεσηκώνει η επιβολή πειθαρχίας, εκκινώντας και από την αυτοπειθαρχία του. Εμβληματικές σκηνές μέσα στην αφήγηση, εκείνες όπου η δασκάλα απαιτεί, οι μαθητές να κάνουν σχεδόν στρατιωτικές, ηχηρές κινήσεις με τα χέρια τους, μια παρότρυνση σε συντονισμό, αντί άλλου χαιρετισμού για την έναρξη του μαθήματος (μια μέθοδος για την απαιτούμενη αυτοσυγκέντρωση), ή όταν τους ωθεί να βγάλουν κραυγές συναισθηματικής εκτόνωσης. Η αυτοσυγκέντρωση και η αποδέσμευση. Η υποχρεωτικότητα και η ελευθερία. Ο τρόπος να λειτουργείς με τάξη αλλά και φιλότιμο, και το αναπόφευκτο ολίσθημα (διότι, αλίμονο, άνθρωποι είμαστε, λάθη κάνουμε). Το να έχεις χρίσει τον εαυτό σου καθημερινό φρουρό της αλήθειας και της δικαιοσύνης, δεν σημαίνει ότι και δεν θα χάσεις ποτέ τον βηματισμό σου, δεν θα μπερδέψεις τα νήματα και δεν θα μπερδευτείς κι εσύ ο ίδιος μέσα στον λαβύρινθο των εννοιών «θύτης» και «θύμα». Και η πειθαρχία ή το νομότυπο μπορεί να απέχουν μια ανάσα από τον βιασμό του ιδιωτικού χαρακτήρα σε έναν εργασιακό χώρο. Οραματίζεσαι το σωστό, αλλά το μόνο που κατορθώνεις είναι να πληγώνεις ανθρώπους, και μάλιστα έφηβους. Τέλος, η αλήθεια δεν είναι, επ' ουδενί, συνώνυμο της αληθοφάνειας. Τι ακριβώς αποδεικνύει η οθόνη του λάπτοπ της δασκάλας των μαθηματικών Κλάρα Νόβακ, σχετικά με την κλοπή των χρημάτων της; Ένα μανίκι, που ντύνει το χέρι του υποτιθέμενου κλέφτη, πόσο αξιόπιστο εύρημα αποτελεί, πόσο φερέγγυο είναι ώστε να στραφεί κανείς σε ένδικα βοηθήματα; Προσωπική μου άποψη: αν θεωρώ πολύ σημαντική την ταινία του Τσατάκ είναι γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους. Επειδή έχει την κινηματογραφική προνοητικότητα να θέτει ερωτήματα και όχι βεβαιότητες. Και επιπλέον, επειδή γνωρίζει (αυτό είναι φυσικό χάρισμα) να χειρίζεται ευέλικτα τις προσωπικές του απορίες, οι οποίες από ένα σημείο κι έπειτα γίνονται και δικά μας ερωτηματικά. {αυτά τα ολίγα, επειδή την ταινία την είδα μόνο μία φορά στον «Γαλαξία» των Αμπελοκήπων, και ενδεχομένως μου έχουν διαφύγει πολλά ουσιώδη}

(πρώτη δημοσίευση στο Facebook)