(Augure)
του Baloji Tshiani
(η κριτική της Καλλιόπης Πουτούρογλου)

Ανήσυχος και πολυτάλαντος καλλιτέχνης, ο Βaloji Tshiani, Βέλγος ράπερ και ηθοποιός κογκολέζικης καταγωγής, είχε ήδη δώσει το στίγμα του με την πειραματική μικρού μήκους «Ζombies» το 2019, ένα δεκαπεντάλεπτο μουσικό βίντεο, πολύχρωμο κολάζ και ποιητικό δοκίμιο για την επέλαση των νέων τεχνολογιών στην πρωτεύουσα του Κονγκό, Κινσάσα. Η καθημερινότητα μέσα από μία σουρεαλιστική σκωπτική απεικόνιση, μια μαγική παρέλαση χορευτών, ντυμένων με τα πιο απίθανα κοστούμια.
Στο Omen, την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, ο Baloji μένοντας πιστός στην εικόνα ενός πρωτοποριακού καλλιτέχνη με ιδιαίτερη αισθητική προχωράει σε κάτι πιο φιλόδοξο. Δημιουργεί μία σπονδυλωτή ταινία τεσσάρων επεισοδίων με διαφορετικούς πρωταγωνιστές αλλά και τρόπους αφήγησης, μια τολμηρή ανάμειξη ετερόκλητων ειδών και κινηματογραφικών στυλ (μαγικού ρεαλισμού, οπερατικής τραγικωμωδίας, ρεαλιστικού δράματος , queer, folk), ένα πολύχρωμο καλειδοσκόπιο που αντανακλά με επιτηδευμένη υπερβολή, ενίοτε και με χιούμορ, τον ανταγωνισμό και τη συγχώνευση της μαγείας και των θρησκευτικών τελετουργικών, των δεισιδαιμονιών και των βαθιά ριζωμένων προκαταλήψεων μιας αρχέγονης παράδοσης με τη νεωτερικότητα και τον δυτικό σκεπτικισμό των νεότερων γενεών της μαύρης ηπείρου.
Η ταινία παρά τον επεισοδιακό της χαρακτήρα λειτουργεί ως μια κυκλική ιστορία που θέτει στο επίκεντρο τον κογκολέζικης καταγωγής Κοffie (Marc Zinga), που ζει στο Βέλγιο και αποτελεί το alter ego του Baloji, και την επώδυνη επιστροφή του στην πατρίδα, μετά από πολύχρονη απουσία. Στόχος του νεαρού άντρα η επίδοση της εθιμοτυπικής «προίκας» στους γονείς του, αλλά κυρίως η επανασύνδεση και συμφιλίωση με την οικογένεια. Ο θεατής στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας ακολουθεί τον Koffie και τη Βελγίδα σύζυγό του Alice (Lucie Debay) που είναι έγκυος σε δίδυμα, στην πολύπαθη επιστροφή τους στην Κινσάσα, μια πόλη που ζωντανεύει μέσα από την περιπετειώδη περιπλάνηση του συμπαθέστατου ζευγαριού σε χωμάτινους δρόμους, πολυσύχναστες αγορές αλλά και απόκοσμα τοπία ορυχείων στην ύπαιθρο χώρα. Ό,τι συνδέει τον Koffie με τους πρωταγωνιστές των υπόλοιπων ιστοριών είναι το στοιχείο του εξοστρακισμού, της εκτόπισης από την κοινότητα, της απόρριψης και της στέρησης της προσωπικής ελευθερίας, εξαιτίας ενός σημαδιού ή απλά της διαφορετικότητάς τους. Κοινωνικοί παρίες όλων των φύλων, σε μια σκληρή πατριαρχική κοινωνία με ανεπούλωτα συχνά οικογενειακά τραύματα οι ήρωες του Omen διασύρονται και εν τέλει δαιμονοποιούνται με τον πιο βάναυσο τρόπο. Είτε πρόκειται για τον συνεσταλμένο Koffie, που αναζητάει απεγνωσμένα τον πατέρα του, είτε για τον επαναστάτης Paco, το αγόρι μιας ντυμένης στα ροζ συμμορίας του δρόμου, που αναζητά προκλητικά τη δική του δικαίωση.
Κινούμενος άναρχα (και άνισα) μεταξύ ρεαλιστικού και σουρεαλιστικού, πραγματικότητας και ονείρου, ποίησης και πρόζας ο Baloji επιχειρεί να χωρέσει υπερβολικά πολλά σ’ αυτό το γεμάτο συμβολισμούς πρώτο του κινηματογραφικό ταξίδι στην καρδιά της γενέθλιας γης και των νεανικών του (τραυματικών) αναμνήσεων. Την αφρικανική διασπορά, την αποικιοκρατία και τις ανοιχτές πληγές της, τις α λά Mad Max συμμορίες των νέων, την καταπιεσμένη σεξουαλικότητα, τις παραδόσεις και την πρόοδο, τις ενοχές των εκτοπισμένων. Αυτό που σίγουρα εντυπώνεται στον θεατή είναι η ποιητική του εικονογραφία που αντανακλά έναν εκλεκτικισμό (ο Baloji παντρεύει επιτυχημένα στοιχεία της αφρικανικής κουλτούρας με βελγικά καρναβαλικά έθιμα και τη μουσική παράδοση της Νέας Ορλεάνης), μπολιασμένο με την πλούσια φαντασία του δημιουργού της.

* Η ταινία βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Καννών 2023 με το βραβείο New Voice του τμήματος Un Certain Regard.