του Alfred Hitchcock
κριτική του William Rothman

Tο Notorious είναι, μαζί με το Shadow of a Doubt, η καλύτερη απ' τις ταινίες που έκανε ο Χίτσκοκ κατά τη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του στην Αμερική. Όντως δεν έχω κανέναν λόγο να διαφωνήσω με τον Φρανσουά Τρυφό όταν αναφέρει το Notorious ως το μοναδικό έργο που αντιπροσωπεύει με τον πιο πλήρη τρόπο την τέχνη του Χίτσκοκ.
(...) Το Notorious είναι η πρώτη ταινία του Χίτσκοκ που περιλαμβάνει δύο από τα μεγαλύτερα ρομαντικά αστέρια του Χόλιγουντ. Για να αποδώσει το μεγάλο εύρος της ρομαντικότητας τους, από το πάθος μέχρι τη διαστροφή, ο Χίτσκοκ ανέπτυξε ένα πλούσιο οπτικό εκφραστικό στυλ. Το Notorious είναι η πρώτη ταινία του Χίτσκοκ στην οποία κάθε πλάνο δεν είναι μόνο γεμάτο νόημα, αλλά και όμορφο, όσο όμορφοι είναι και οι Ίνγκριντ Μπέργκμαν/Ingrid Bergman και Κάρι Γκράντ/Cary Grant κινηματογραφημένοι από τον Τέντ Τέτζλαφ/Ted Tetzlaff, κάτω από την σκηνοθεσία του Χίτσκοκ: από τα πλούσια φωτισμένα κοντινά πλάνα στον ιππόδρομο στα μεγαλειώδη, απαλά, διάχυτα πλάνα με τον γερανό που ξεκινούν την αγωνιώδη σκηνή του πάρτι. Ο Χίτσκοκ μοιάζει να είναι ερωτευμένος με τον κόσμο που δημιουργεί. Σε κάθε πλάνο μας κλέβει την ανάσα. Για πρώτη φορά σε μια ταινία του Χίτσκοκ, η κάμερα αποδίδει μια τόσο πλούσια ρομαντικότητα, παρόμοια με την ευφυία, την κομψότητα και την θεατρικότητα που θα συνεχίσει να υπάρχει και στις επόμενές του ταινίες.
Όταν ο Χίτσκοκ έφτιαχνε το Rebecca, ο παραγωγός Ντέιβιντ Ο. Σέλζνικ/ David O. Selznick πρόσεξε η ηρωίδα της ταινίας (Τζόαν Φοντέν/Joan Fontaine), να παρουσιάζεται πάντα με τέτοιο τρόπο ώστε οι θεατές να ταυτίζονται μαζί της. Ενδιαφερόμαστε για το τι θ' απογίνει γιατί φανταζόμαστε τον εαυτό μας στη θέση της, γιατί πάντα συμπεριφέρεται μ' έναν τρόπο που θα μας άρεσε και μας να φανταζόμαστε ότι θα συμπεριφερόμασταν αν βρισκόμασταν στην ίδια κατάσταση. Βλέποντας το Notorious, ενδιαφερόμαστε για το τι θα συμβεί στην Αλίσια. Αλλά ενδιαφερόμαστε γι' αυτήν την γυναίκα, ή μάλλον ενδιαφερόμαστε τόσο βαθιά, γιατί είναι αυτή που είναι. Επειδή είναι η Ίνγκριντ Μπέργκμαν, δεν αμφισβητούμε το βάθος της αγάπης της για τον Ντέβλιν, ή το μεγάλο της βάσανο, που είναι το ότι ο άντρας των ονείρων της επανειλημμένα αρνείται να εκδηλώσει τα συναισθήματα του γι' αυτήν. Όμως δεν μας αρέσει να φανταζόμαστε ότι θα συμπεριφερόμασταν με τον τρόπο που έκανε αυτή. Εκείνη απεγνωσμένα θέλει να του αποδείξει ότι αξίζει αγάπη. Τότε γιατί του προσποιείται ότι είναι πράγματι η ταπεινωμένη γυναικά που πιστεύει -ή προσποιείται ότι πιστεύει- ότι είναι ;
Και ενδιαφερόμαστε για τον Ντέβλιν, ή ενδιαφερόμαστε τόσο βαθιά, γιατί είναι κι αυτός, αυτός που είναι. Σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, η απροθυμία του (και η ανικανότητα του) να εκδηλώσει τα συναισθήματα του, αδυσώπητα οδηγούν την Αλίσια στην αγκαλιά του Άλεξ Σεμπάστιαν (Κλάουντ Ρέινς), τον αρχηγό του κύκλου των Ναζί, και υπό τον έλεγχο της κακιάς μάγισσας μητέρας του Άλεξ (Λεοπόλντιν Κόνσταντιν). Αν καταφέρουν να δηλητηριάσουν την Αλίσια, ή αν οι Ναζί συνοδοί τους ανακαλύψουν ότι είναι μια Αμερικανίδα πράκτορας, και την σκοτώσουν οι ίδιοι, ο υπαίτιος θα είναι ο Ντέβλιν, όπως και αυτοί. Αυτός συνεχίζει να προσποιείται ότι είναι αδιάφορος για την Αλίσια, ή ακόμη κι ότι τη μισεί. Επειδή όμως είναι ο Κάρι Γκράντ, δεν αμφισβητούμε ότι έχει το απαιτούμενο πνευματικό βάθος και την δύναμη του χαρακτήρα ενός ρομαντικού ήρωα.
Επειδή η Αλίσια και ο Ντέβλιν είναι η Ίνγκριντ Μπέργκμαν και ο Κάρι Γκραντ, πιστεύουμε στο παραμυθένιο τέλος της ταινίας - το πιστεύουμε όταν αυτός ο άντρας σπάει την σιωπή του και δηλώνει ότι αγαπούσε αυτήν την γυναίκα απ την αρχή, και τα λόγια του ξυπνούν μέσα της την δύναμη να περπατήσει κάτω τις σκάλες και έξω από το σπίτι.
To Suspicion μας κρατάει στο σκοτάδι μέχρι το πλάνο όπου ανακαλύπτουμε ότι ο Κάρι Γκράντ αγαπάει την γυναίκα του και σχεδιάζει να την σκοτώσει. Και ακόμη κι όταν ο Γκράντ τελικά τυλίγει τα χέρια του γύρω στην Τζοάν Φοντέν, η κίνησή του είναι απόλυτα αμφίσημη - μπορούμε να το ερμηνεύσουμε ως επιβεβαίωση της αγάπης του γι αυτήν, ή ένα σημάδι ότι είναι έτοιμος να την στραγγαλίσει. Παρόμοια, το Rebbeca αποκρύπτει κρίσιμες πληροφορίες για τον χαρακτήρα του Λόρενς Ολίβιερ. Συγκεκριμένα, ότι δεν αγαπούσε την Ρεβέκκα, όπως πίστευε η νέα του γυναίκα, αλλά την μισούσε. Αντιθέτως, στο Notorious, ο Χίτσκοκ δεν αποκρύπτει καμία τέτοια πληροφορία. Ξέρουμε ότι ο Ντέβλιν οδηγεί την Αλίσια στην αγκαλιά του Άλεξ γιατί την αγαπάει, όχι γιατί υπάρχει κάποια παρεξήγηση μεταξύ τους. Το γεγονός ότι βασανίζουν ο ένας τον άλλον, αλλά και τους εαυτούς τους, διατηρεί την αναγκαιότητα της τραγωδίας.
Το αριστουργηματικό σενάριο του Μπέν Χέχτ/ Ben Hecht υπονοεί πως το ότι είμαστε ικανοί να σκοτώνουμε ότι αγαπάμε περισσότερο είναι ένα στοιχείο ριζωμένο στην ανθρώπινη ύπαρξη. Η πολύ ανθρώπινη δυνατότητά μας να είμαστε απάνθρωποι είναι το σκοτεινό μυστήριο στην καρδιά του Notorious. Παρ' όλα αυτά, η πιθανότητα παραμένει ζωντανή στο Notorious ότι το θαύμα της αγάπης μπορεί να μας σώσει από τη διαστροφή μας.
Απ' αυτήν την άποψη, το Notorious είναι αντιπροσωπευτικό υπόδειγμα εκείνης της σημαδιακής εποχής ανάμεσα στο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και τις ακόμα σκοτεινότερες μέρες του Ψυχρού Πολέμου. Μαζί με ταινίες όπως το The Best Years of Our Lives και It's a Wonderful Life, το Notorious αναγνωρίζει ότι η δυνατότητα απανθρωπιάς δεν είναι αποκλειστική ιδιότητα των Ναζί ή άλλων κακούργων, ουσιαστικά διαφορετικών από μας. Όπως κι αυτές οι ταινίες, ακόμη, το Notorious συνδυάζει τη παραδοχή αυτή με την ταυτόχρονη έκφραση της πίστης ότι δεν είναι αργά να βρούμε λύτρωση. Ήδη από το Rope όμως του 1948, η αισιοδοξία αυτή σχεδόν εξαφανίζεται από την δουλειά του Χίτσκοκ.
Αν το Notorious είναι η πρώτη ταινία του Χίτσκοκ που καταφέρνει ένα αισιόδοξο τέλος, -αισιόδοξο αν είσαι η Αλίσια ή ο Ντέβλιν, και όχι ο Άλεξ ή η μητέρα του- τόσο συναισθηματικά ικανοποιητικό όσο και ευφυέστατο, είναι επίσης κι η τελευταία ταινία του Χίτσκοκ -το North by Northwest είναι η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα- που μας καλεί να πιστέψουμε σε ένα τέτοιο τέλος. Αρκεί να σκεφτούμε το The Birds, όπου ο Γοητευτικός Πρίγκιπας δεν μπορεί να ξυπνήσει την Ωραία Κοιμωμένη, για να εκτιμήσουμε το χάσμα που χωρίζει το Notorious, παρά τη σκοτεινότητά του, από τα αριστουργήματα απόγνωσης του Χίτσκοκ στις δεκαετίες του 50 και 60.

(δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο http://www.criterion.com. Ελληνική μετάφραση δελτίο τύπου. Επιμέλεια Δ.Μ.)