του Marcel Carné
κριτική του Georges Sadoul
Το αριστούργημα του Marcel Carné. Το αριστούργημα του Jacques Prévert. Και οι δυο τους κατέχουν άριστα τα εκφραστικά τους μέσα. Κατόρθωσαν να γυρίσουν μια ταινία που διαρκεί περισσότερο από τρεις ώρες, και να φιλοτεχνήσουν τους χαρακτήρες και τις καταστάσεις με τέτοια λεπτομέρεια, που συνήθως διαθέτουν αποκλειστικά οι μυθιστοριογράφοι. Κατόρθωσαν έτσι να δημιουργήσουν μια άρτια ταινία που ίσως ποτέ να μην ξεπεραστεί σε τελειότητα.
Παρίσι στην εποχή του ρομαντισμού. Η Λεωφόρος του Εγκλήματος- ή αν προτιμάτε η Λεωφόρος του Saint-Martin. Οι ήρωες εκείνης της εποχής: ο Frédérick Lemaitre, ο Δανδής του Μπουλβάρ, ο Debureau, ο μίμος που ταυτίστηκε με τη μορφή του Πιερώτου, όπως ο Τσάπλιν με τον Σαρλώ, ο Lacenaire, δολοφόνος λογοτέχνης, ενσάρκωση της ματαιότητας, η φανταστική Garance. Τέλος, τα μυθολογικά σκηνικά της ρομαντικής ζωής, ένα ντεκόρ που συμμετέχει στην κινηματογραφική συνθήκη των Αθλίων, Των Μυστηρίων του Παρισιού του Père Goriot που διαφέρει πολύ από την άσπρη, κρύα κατασκευή των Βραδινών Επισκεπτών.
Στο επίκεντρο του δράματος βρίσκεται ο ανεκπλήρωτος έρωτας της Γκαράνς και του Ντεμπιρώ. Οι χαρακτήρες είναι ζωντανοί, συμπαθείς, παθιασμένοι και οι περιπέτειές τους ενδιαφέρουσες.
Τα θέματα, όμως, που πραγματεύεται η ταινία και τα δίπολα που εγείρει, ενδιαφέρουν πολύ περισσότερο από την πλοκή. Η πόλη και το θέατρο, πρόσωπα φανταστικά και πρόσωπα πραγματικά, το θέατρο και η παντομίμα. Ο βωβός και ο ομιλών κινηματογράφος. Το θέατρο και το σινεμά, οι ηθοποιοί και οι άνθρωποι, με μια λέξη η τέχνη κι η ζωή. Αυτές οι θεματικές, αυτοί οι προβληματισμοί, αυτά τα δίπολα δεν μελετώνται αφαιρετικά, μα αποτελούν μέρος της δράσης. Είναι πανταχού παρόντα ακόμα κι αν κάποια μάτια δεν μπορούν να τα δουν. Η παρουσία τους, πάντως είναι αυτή που προσδίδει στο έργο μια πνοή και μια κινητήρια δύναμη που σπάνια επιτυγχάνεται στον κινηματογράφο. Αυτή η ταινία είναι μια από τις σημαντικότερες που γυρίστηκαν ποτέ στον κόσμο. Ο ιστορικός θα τη χρησιμοποιεί ως σημείο αναφοράς.
Όλη η τέχνη του Καρνέ έγκειται στο μέτρο της ισορροπίας. Η τεχνική του είναι τόσο άρτια που την ξεχνάμε. Σίγουρος για την τέχνη του, καταπιάνεται με επεισόδια που θα μπορούσαν να θεωρηθούν απεχθή και αποκρουστικά. Ένα μασκαρεμένο παιδί που η παρουσία του δεν μπορεί να εμποδίσει τον πατέρα του απ' το να εγκαταλείψει τη μητέρα του, ένας πρωτοπόρος μίμος που χάνεται μέσα στο πλήθος ως ένας απ' αυτούς που αποτελούν το κοινό του. Αυτά είναι πολύ επικίνδυνα θέματα. Ο Carné, έκανε πράγματι τέχνη, και μάλιστα πολύ υψηλή. Το φινάλε των Παιδιών του παραδείσου είναι ένα κομμάτι ανθολογίας.
Εξαιρετικοί ερμηνευτές τίθενται στην υπηρεσία του σκηνοθέτη, πάνω στους οποίους φανερά έγραψε τους ρόλους ο Prévert. Η Αρλετί θα αποχαιρετήσει το κοινό με την καλύτερη ερμηνεία της καριέρας της. Ο Πιέρ Μπρασέρ φτάνει την τέχνη του σε αξεπέραστα ύψη στο ρόλο του ηθοποιού για τον οποίον είχε γραφτεί “ αναστάτωση και ιδιοφυΐα« désordre et génie ». Αν ο Λεμαίτρ του δεν ήταν ιστορικό πρόσωπο θα έμενε στην ιστορία σαν τύπος. Ο Ζαν Λουί Μπαρώ που δεν ήταν στο σινεμά πρώτο όνομα ως ηθοποιός, καθώς το μεγαλύτερο ταλέντο του είναι αυτό του μίμου. Εδώ μπορεί να θέτει τα εκφραστικά του μέσα σε εφαρμογή, και είναι εξαιρετικός. Όταν ο ηθοποιός ξαναγίνεται άνθρωπος, μας φαίνεται πιο ανθρώπινος γιατί είναι ο Πιερώτος.
Το λάβαρο της ταινίας είναι ότι η τέχνη γεννά τη ζωή και όχι η ζωή την τέχνη. Τα τρία χτυπήματα και μόλις ανοίξει η αυλαία ξέρουμε πως μπαίνουμε στον σκηνικό κόσμο. Αν οι χαρακτήρες κατέβουν από τη σκηνή, κάνουν τα πέντε βήματα που τους χωρίζουν από την πλατεία, δεν παύουν να είναι καλλιτέχνες και ως τέτοιους τους αντιμετωπίζουμε καθώς διακρίνουμε την ευαισθησία, το ταλέντο, την εξυπνάδα τους και γι' αυτό δεν νιώθουμε τη μετριότητα της ζωής τους. Ο Μαρσέλ Εράν που παίζει τον Λασνέρ και ο Φιλίπ Σαλού τον κόμη, το αντιθετικό του δίπολο, είναι ψυχροί και συνάμα ισχυροί σαν οπλισμένα περίστροφα.
Όλοι οι βασικοί ρόλοι είναι άριστα παιγμένοι. Όλοι τους ξεχωρίζουν προσωπικά αλλά στη σκηνή των Σαλτιμπάγκων υπάρχει απόλυτη σύμπνοια.
Εύχομαι τα δύο μέρη της ταινίας να προβάλλονται πάντοτε μαζί. Αυτό το μνημείο είναι ένα αδιάσπαστο σύνολο. Αν προβληθεί μόνο το μισό διακινδυνεύουν μια αποτυχία και για τον παραγωγό αλλά και για το γαλλικό σινεμά στο σύνολό του. Καθώς η ποιότητα αυτής της ταινίας υπηρετεί το μεγαλείο και την ισχύ της χώρας μας, με μια λέξη, τη δική μας προπαγάνδα. Το πρεστίζ μας έγκειται στην επιτυχία της.
(Δημοσιεύτηκε στα Les Lettres françaises 17 mars 1945. Πηγή δελτίο τύπου)
