Ο Ρομάν Πολάνσκι/ Roman Polanski ανήκει σε μια γενιά ευρωπαίων σκηνοθετών που ανδρώθηκαν τα πρώτα χρόνια μετά τον Β! Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο έργο του καταγράφονται οι εσωτερικές ανησυχίες, οι συγκρούσεις και το άγχος του σύγχρονου ανθρώπου. Το κλίμα των ταινιών του είναι μελαγχολικό, οι τόνοι μαύροι και η εικόνα που παρουσιάζει για τον κόσμο είναι συχνά απωθητική και αποκρουστική. Οι ήρωες του παλεύουν, συχνά μάταια, να επιβιώσουν συναισθηματικά σ' ένα αφιλόξενο περιβάλλον και η ελπίδα, σχεδόν πάντα, απουσιάζει.
Γεννημένος στο Παρίσι από Πολωνούς γονείς, ο Ρομάν Πολάνσκι σπούδασε Τέχνες και κινηματογράφο στην Κρακοβία και το Λοτζ και ξεκίνησε την καριέρα του στα 14, ως ηθοποιός. Μετά από συμμετοχές στο πολωνικό ραδιόφωνο και σινεμά, ασχολείται με τη σκηνοθεσία ταινιών μικρού μήκους (όλες διακεκριμένες σε διάφορα φεστιβάλ), για να περάσει το 1962 στις μεγάλου μήκους με το Μαχαίρι στο νερό (Βραβείο Κριτικών στο Φεστιβάλ Βενετίας και υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας): Ταινία που διαδραματίζεται πάνω σ' ένα γιοτ, έχει ως κεντρικά (και μοναδικά πρόσωπα) ένα ζευγάρι και τον νεαρό φιλοξενούμενό τους και χαρακτηρίζεται από την σταδιακά αυξανόμενη ένταση στις μεταξύ τους σχέσεις. Το Μαχαίρι στο νερό δημιουργήθηκε μέσα στο ευνοϊκό περιβάλλον της Πολωνικής άνοιξης και τοποθέτησε τον σκηνοθέτης της στο κέντρο της πιο σημαντικής γενιάς του πολωνικού σινεμά, μαζί με τους Αντρέι Βάιντα, Μουνκ, Καβαλέροβιτς και Γέρζι Σκολιμόφσκι. Όμως τα προβλήματα που αντιμετώπισε ο Πολάνσκι (αλλά και οι συνάδελφοί του) με το καθεστώς τόν οδήγησαν στην Δυτική Ευρώπη. Έτσι τις πιο σημαντικές του ταινίες θα τις γυρίσει στην Αγγλία, Γαλλία και Αμερική.
Σ' αυτές θα συναντήσουμε πρόσωπα που βιώνουν δυνατές εσωτερικές συγκρούσεις, που βασανίζονται από έντονα προσωπικά προβλήματα. Το σινεμά του Πολάνσκι είναι βαθιά πεσιμιστικό, αφού στις ταινίες του οι ήρωες, άνδρες και γυναίκες, υποκύπτουν όχι χωρίς αντίσταση στις δυνάμεις του Κακού. Σε πολλές ταινίες του ο τρόμος είναι καθαρά εσωτερικός -προέρχεται δηλαδή από τον νου και την ψυχή των κεντρικών χαρακτήρων: καμία ορατή εξωτερική απειλή δεν φαίνεται να υπάρχει και όμως τα πρόσωπα βασανίζονται.
Στην Αγγλία γυρίζει την ταινία Αποστροφή με την Κατρίν Ντενέβ, την πρώτη του αγγλόφωνη ταινία, που τιμήθηκε με την Αργυρή Αρκτο του Φεστιβάλ Βερολίνου. Η ταινία είναι ταυτόχρονα μια ιστορία ψυχολογικού τρόμου αλλά και ένα συγκλονιστικό δοκίμιο για την σχιζοφρένεια. Η επόμενη, Cul-de-sac , απέσπασε την Χρυσή Αρκτο και επικεντρώνεται όπως αναφέρει σε μια κριτική του ο Βασίλης Ραφαηλίδης "στη μοναξιά και στο απροσδιόριστο άγχος "αλά Σάμουελ Μπέκετ"". Στη συνέχεια σκηνοθετεί τις ταινίες Ο χορός των Βρυκολάκων (μια μαύρη κωμωδία που σαρκάζει τα κλισέ των ταινιών τρόμου), Το μωρό της Ρόζμαρι (υποψήφιο για Όσκαρ Σεναρίου, μια κλασική ταινία ψυχολογικού τρόμου, αλλά και μια αλληγορία για την περιπέτεια της εγκυμοσύνης), Μάκβεθ , Chinatown (υποψήφιο για 11 Όσκαρ, ένα φιλμ νουάρ που αποκαλύπτει την κρυφή και αποκρούστική πλευρά της αμερικάνικης κοινωνίας), Ο ένοικος (ίσως η καλύτερη ταινία του Πολάνσκι στην οποία υποδύεται ο ίδιος τον κεντρικό ρόλο, μια παρουσίαση του σκοτεινού κόσμου ενός αυτόχειρα). Αλλες πολύ σημαντικές ταινίες είναι η Τεςς (Όσκαρ Φωτογραφίας, Κοστουμιών και Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης, διασκευή του μυθιστορήματος του Τόμας Χάρτντι και μια ιστορία ενός τραγικού έρωτα), Οι πειρατές (ένα ανατρεπτικό σχόλιο για τις πειρατικές ταινίες), Φράντικ (ένα χιτσκοκικό θρίλλερ), Τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα, Ο θάνατος και η κόρη, Η ένατη πύλη κ.α.
Στην ταινία με τίτλο Ο Πιανίστας επιστρέφει στην σκοτεινή και τραυματική παιδική του ηλικία, όταν την περίοδο της ναζιστικής κατοχής ζούσε στο γκέτο της Βαρσοβίας. Η ταινία είναι βασισμένη στην αληθινή ιστορία του 27χρονου πιανίστα Βλάντισλαβ Στζπίλμαν, του οποίου όλη η οικογένειά του εξοντώθηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και στο γκέτο. Βραβευμένη με τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ των Καννών έχει ώς ήρωα έναν ιδιοφυή Πολωνό πιανίστα Εβραϊκής καταγωγής, οποίος βρίσκεται έγκλειστος στο γκέτο της Βαρσοβίας. Κρύβεται στα ερείπια της πόλης και κατορθώνει να επιζήσει, χάρη σε έναν μουσικόφιλο Γερμανό αξιωματικό.
Ο Roman Polanski δηλώνει σχετικά με την ταινία: "Πάντα ήξερα ότι θα κάνω μια ταινία για την οδυνηρή αυτή περίοδο της πολωνικής ιστορίας, δεν ήθελα όμως να βασίζεται στη δική μου ζωή». Τελικά, βρήκε την έμπνευσή του στα συγκλονιστικά απομνημονεύματα του Βλάντισλαβ Στζπίλμαν, με τίτλο Death of a city. Η ιστορία του Στζπίλμαν είναι ένα αισιόδοξο έργο. Παρά τη φρίκη, υπάρχει ελπίδα μέσα του. Ήθελα έναν ηθοποιό, που θα μπορούσε να μπει στο πετσί του ρόλου, όπως τον είχα φανταστεί. Ήταν σημαντικό να μην είναι πολύ γνωστός και να μιλάει Αγγλικά. Συνειδητοποιήσαμε ότι θα ήταν δύσκολο να βρούμε κάποιον χωρίς εμπειρία και έτσι αρχίσαμε να ψάχνουμε ανάμεσα στους επαγγελματίες. Όταν είδα κάποιες από τις ταινίες του Adrien Brody, δεν δίστασα: Ήταν Ο ΠΙΑΝΙΣΤΑΣ."
Ο Ρόμαν Πολάνσκι εκτός των προηγουμενών έχει ασχοληθεί με το θέατρο (έχει σκηνοθετήσει αρκετές θεατρικές παραστάσεις στο Παρίσι) και έχει πρωταγωνιστήσει σε ταινίες άλλων σκηνοθετών.
