Μια παρουσία αινιγματική και επιβλητική, ο Marlon Brando θεωρείται, όχι άδικα, ένας από τους σημαντικότερους ηθοποιούς του Αμερικάνικου κινηματογράφου. Ο μαγνητισμός, η γοητεία και η λάμψη αλλά και οι εκπληκτικές υποκριτικές ικανότητες, τον έχουν τοποθετήσει στην κορυφή μιας λίστας ηθοποιών - σταρ. Η απήχηση του ξεπερνά εθνικά σύνορα, κουλτούρες, γλώσσα. Η παρουσία του σε μια ταινία εκμηδενίζει τον μύθο της, την σκηνοθεσία της. Ο Marlon Brando όλα τα χρόνια της μακράς καριέρας διατήρησε αλώβητες τις υποκριτικές του ποιότητες. Η αντισυμβατικότητα και ο συχνά αιρετικός του λόγος υπήρξε πάντα σύμφωνος με την βαθύτερη ουσία της υποκριτικής του παρουσίας. ένας ηθοποιός που αρνήθηκε πάντα τους μέσους όρους, που απέρριψε τους βολικούς συμβιβασμούς, διαλέγοντας να βαδίσει τον μοναχικό και δύσκολο δρόμο της τέχνης του.
Γεννήθηκε το 1924 στην Νεμπράσκα. Μεγάλωσε στο Ιλινόις και μετά από την αποβολή του από την στρατιωτική ακαδημία κατέληξε στην Νέα Υόρκη. Εκεί σπούδασε στο περίφημο Actor' s Studio με καθηγητές την Stella Adler και τον Lee Strasberg. Ηθοποιός της "μεθόδου" (υποκριτική μέθοδος που έδινε έμφαση στα κίνητρα των χαρακτήρων που ο ηθοποιός υποδυόταν), γρήγορα ξεχώρισε στο εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον της Νέας Υόρκης: ψηφίστηκε ως καλύτερος νέος ηθοποιός από τους θεατρικού κριτικούς της Νέας Υόρκη το 1946 .
Ο πρώτος του ρόλος στον κινηματογράφος ήταν ως παραπληγικός βετεράνος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην ταινία The Men (1950). Για την προετοιμασία του ρόλου ο Brando έμεινε καθηλωμένος ένα μήνα σε στρατιωτικό νοσοκομείο. Υποδυόμενος τον Stanley Kowalski στην κινηματογραφική μεταφορά του θεατρικού έργου του Tennessee Williams Λεωφορείο ο Πόθος, ο Brando έγινε ευρύτερα γνωστός. Σκηνοθετημένος από τον Elia Kazan δημιούργησε ένα κινηματογραφικό πρόσωπο που επηρέασε με τον πιο αποφασιστικό τρόπο γενιές ηθοποιών.
Οι επόμενοι ρόλοι, τόσο διαφορετικοί και ανόμοιοι μεταξύ τους, πιστοποίησαν το ταλέντο του αλλά και την ικανότητα να αλλάζει με χαρακτηριστική ευκολία προσωπεία. Ο μεξικάνος επαναστάτης Εμιλιάνο Ζαπάτα (Viva Zapata!, 1952), Ιούλιος Καίσαρας (στην ομώνυμη ταινία του 1953) αρχηγός μιας ομάδας μοτοσυκλετιστών (Wild One, 1954) και τέλος πυγμάχος (On the Waterfront, 1954): οι ρόλοι αυτή αποδεικνύουν πέρα απ' όλα τα άλλα ένα στοιχείο του χαρακτήρα του Brando την άρνηση του για τυποποίηση. Η ταινία Mutiny on the Bounty (1962) υπήρξε μια οικονομική αποτυχία, η οποία αποδόθηκε σ' ένα βαθμό και στα προβλήματα που δημιούργησε κατά την διάρκεια των γυρισμάτων. Η ασταθής συναισθηματική ζωή και η αλλοπρόσαλλη και εκκεντρική του συμπεριφορά είχαν σαν αποτέλεσμα να πέσει σε δυσμένεια από τους υπεύθυνους των στούντιο. Πρόλαβε όμως να γυρίσει το 1961 μια ταινία σε δική του σκηνοθεσία: είναι το One - Eyed Jack (1961). Ένα αρκετά φιλόδοξο και αντισυμβατικό γουέστερν, που αρνιόταν όλα τα κλισέ του είδους.
Το 1972 ήταν η χρόνια που επέστρεψε δυναμικά στην επικαιρότητα. Ο ρόλος του ως Don Corleone στην ταινία του Francis Ford Copolla, Godfather (ε.τ. Ο Νονός) του χάρισε το δεύτερο του Όσκαρ (το πρώτο το πήρε για την ταινία On the Waterfront) . Εδώ ώριμος πλέον στα χρόνια εξακολουθεί να μαγνητίζει και να υποβάλλει με την παρουσία του τόσο το οικογενειακό του περιβάλλον στην ταινία, όσο και στους θεατές στην αίθουσα. Χωρίς την παράνοια και την υστερία με την οποία απεικονίζονταν οι γκάνγκστερ στο παρελθόν ο Brando πρωτοτυπεί: Ο χαμηλός τόνος της φωνής του γίνεται ένα μέσο για να επιβάλλει την εξουσία του, για να στήσει ένα ιστό της αράχνης από τον οποίο κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει (σύμφωνα με τον Brando ο γκάνγκστερ δεν είναι παρά ένας επιχειρηματίας).
Η συνεργασία του με τον Ιταλό σκηνουθέτη Bernardo Bertolucci υπήρξε αποκαλυπτική: Στο Last Tango in Paris (1973) υποδύθηκε ένα μεσήλικα αμερικανό που συνδέεται σεξουαλικά μάλλον, παρά συναισθηματικά, με μια νεαρή Γαλλίδα. Μέσα όμως απ' αυτή την σωματική σχέση και οι δύο χαρακτήρες θα έρθουν αντιμέτωποι με τα φαντάσματα της προσωπικής τους ζωής. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Brando σχετικά με τον ρόλο του: "Για πρώτη φορά ως ηθοποιός αισθάνθηκα μια βεβήλωση του πιο ενδόμυχου μου εαυτού".
Η ταινία The Missouri Breaks (1976) σημαδεύει την συνάντηση του μ' ένα άλλο μεγάλο αμερικανό ηθοποιό, τον Jack Nickolson. Αυτό το αντισυμβατικό γουέστερν παρουσιάζει το Brando σε μια σειρά από εκκεντρικές εμφανίσεις (με γυναικεία ρούχα) οι οποίες ουσιαστικά παρωδούν και σατιρίζουν την εικόνα του ως σταρ.
Η ταινία Apocalypse Now (1979) είναι η τελευταία μεγάλη ερμηνεία του ηθοποιού. Υποδυόμενος έναν αμερικάνο συνταγματάρχη ο οποίος λιποτακτεί και χάνεται στην ζούγκλα, κατά την διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ, ο Brando απεικόνισε όλες τις ενοχές και τις τύψεις μιας κοινωνίας για ένα βρώμικο πόλεμο. Κρυμμένος στο σκοτάδι και μιλώντας συνεχώς με υποβλητική φωνή, δημιούργησε μια υποκριτική ερμηνεία ανεπανάληπτη. Όπως γράφει σε μια κριτική του ο Βασίλης Ραφαηλίδης, η ερμηνεία του μετατόπισε το κέντρο βάρους της ταινίας, "από το οπτικό θέαμα (του πολέμου) στην καθαρή απελπισία, από την φρίκη του πολέμου στην ιδιόμορφη τρέλα ενός ανθρώπου, που έχει χάσει όλα τα ερείσματα και κολυμπάει στο πλήρες ηθικό κενό".
Τα τελευταία χρόνια ο Brando είναι αποστασιοποιημένος από τον κινηματογράφο. Τα οικογενειακά προβλήματα, η υψηλή του αμοιβή αλλά και οι δυσκολίες του χαρακτήρα του έχουν περιορίσει τις εμφανίσεις του. A Dry White Season (1989), The Freshman (1990), Don Juan De Marco (1995), The Score (2001): μας παρουσιάζουν έναν ηθοποιό ο οποίος με αυτοπεποίθηση και συχνά με μια αίσθηση χιούμορ και αυτοσαρκασμού, φέρνει στις εικόνες ένα λαμπρό υποκριτικό παρελθόν.
Όπως δήλωσε και ο David Thewlis (συμπρωταγωνιστής του στο The Island of Dr. Moreau, 1996) "Όταν μπαίνει σ' ένα δωμάτιο αμέσως καταλαβαίνεις ότι είναι εκεί".
Δημήτρης Μπάμπας
