(αποσπάσματα από μια συζήτηση)

ΝΕΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΣΙΝΕΜΑ  
[Στις αρχές της δεκαετίας του 1960] Τότε ιδρύθηκε και ένας μικρός συνεταιρισμός από τους κινηματογραφιστές, ιδίως από αυτούς τις ταινίες των οποίων απέρριπταν, όπως τον Σταν Μπράκατζ για παράδειγμα. Εγώ έφτασα στην Νέα Υόρκη το 1965 και γνώρισα τον Γκρέγκορι. Πήρα μέρος στον συνεταιρισμό και αυτό ήταν, σε μερικούς μήνες είχα εμπλακεί ενεργά. Ήταν τελικά υπέροχο το γεγονός ότι αυτοί οι σκηνοθέτες έζησαν σε μια περίοδο τεράστιας λογοκρισίας και απόρριψης, γιατί αυτό έκανε ξεκάθαρο το τι ήθελαν ακριβώς να κάνουν και με έναν τρόπο τους έπεισε ότι μπορούν να το κάνουν. Προσωπικά, είχα μεγαλώσει με ταινίες του κλασικού Χόλιγουντ, οι οποίες ποτέ δεν μου έδιναν την εντύπωση ότι κι εγώ μπορώ τελικά να σκηνοθετήσω. Μέχρι να γνωρίσω αυτό το γκρουπ ανεξάρτητων δημιουργών δεν είχα διανοηθεί τις θυσίες τους, αλλά τελικά υπήρξε κάποια χρονική στιγμή όπου το φως του προβολέα έπεσε επάνω τους. Ολόκληρη η Αμερική άρχισε να ενδιαφέρεται γι’ αυτούς, με κύριο εκφραστή τους τον Γιόνας Μέκας.

Η ΕΠΙΣΤΟΡΦΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
[Ο Gregory Markopoulos] Σχεδόν απέρριψε τις Ηνωμένες Πολιτείες και γύρισε στην Ελλάδα, μην επιστρέφοντας ποτέ πίσω. Ταξίδευε σε χώρες της Ευρώπης για πολλά χρόνια. Το πιο σταθερό σημείο μας ήταν ένα χρηματοκιβώτιο μιας τράπεζας στην Ελβετία και αφιερώσαμε όλο μας το χρόνο ταξιδεύοντας, κινηματογραφώντας, μοντάροντας. Τη δεκαετία του 1970 ο Μαρκόπουλος αποφάσισε να αποσύρει από την κυκλοφορία όλες του τις ταινίες. Συνέχισε να σκηνοθετεί, αλλά δεν τις πρόβαλε πουθενά. Όπως θα γνωρίζετε, κάθε δημιουργός που δεν έχει χρήματα, έχει και ένα σταθερό εμπόδιο να ξεπεράσει. Ο Μαρκόπουλος είχε πάντοτε δύο σταθερά εμπόδια. Τα οικονομικά του και την ομοφυλοφιλία του. Και τα δύο αποδείχθηκαν πηγές έμπνευσης για το έργο του. Ξέρετε, αν ποτέ έδινες ένα εκατομμύριο δολάρια στον Γκρέγκορι, αυτός θα είχε ανάγκη από δύο στο τέλος! Κατάφερνε, ωστόσο, να δουλεύει δημιουργικά μέσω της φτώχιας με έναν πολύ «σωκρατικό» τρόπο: κατάφερε να συνδέσει την ιδέα του έρωτα με αυτήν της φτώχειας και όλο αυτό αποτέλεσε μεγάλη πηγή έμπνευσης για τον ίδιο. Ένα όραμα και ένα μυστικισμός που τον οδήγησε σε μια πολύ δημιουργική κατεύθυνση.

ΤΕΜΕΝΟΣ
Ήταν μια τρέλα όλο αυτό! Αλλά ήμουν έτοιμος να το ακολουθήσω μέχρι τέλους. Εκεί, εξάλλου, γεννήθηκε και η ιδέα να κινηματογραφήσουμε κάτι. Όταν, λοιπόν, σταματήσαμε τις προβολές, ο Γκρέγκορι αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στο τελευταίο του πρότζεκτ, το φιλμ Ενιαίος που τον συνόδευσε ως το θάνατο το 1992, δίχως να μπορέσει να το ολοκληρώσει. Ο ίδιος έλεγε ότι προσπαθούσε να γυρίσει ένα φιλμ που θα απευθυνόταν σε έναν θεατή που δεν υπήρχε ακόμη. Έναν ψευδαισθησιακό θεατή, τον θεατή του 21ου αιώνα. Το φιλμ τελικά κατέληξε να έχει περίπου 70 με 80 ώρες διάρκεια, όντας χωρισμένο σε 22 κύκλους, δύο έως πέντε ωρών ο καθένας. Μέσα του υπάρχουν εικόνες από ολόκληρη τη φιλμογραφία του καλλιτέχνη, εναλλασσόμενες από περιόδους μη-εικόνας. Το φιλμ σίγουρα αποτελεί μια πρόκληση. Δεν θα το χαρακτήριζα μια άνετη εμπειρία.

Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Κάθε κύκλος κοστίζει περίπου 30.000 δολάρια και έως σήμερα, που βρισκόμαστε σχεδόν στα μισά της διαδικασίας, έχουμε ξοδέψει 700.000 δολάρια. Δουλεύω ακατάπαυστα μαζί με μια ομάδα νέων καλλιτεχνών και όλο το εγχείρημα είναι ένας συνεχής αγώνας. Έχουμε όμως ξεκινήσει μια νέα δραστηριότητα από το 2004, με προβολές στο «Τέμενος». Συμβαίνει μια φορά κάθε τέσσερα χρόνια στη Λυσσαρέα με ανοιχτές προβολές τον Ιούνιο. Η επόμενη θα γίνει το 2020. Οι προβολές ξεκινούν μόλις σουρουπώσει και κρατούν από δύο έως πέντε ώρες. Έχουμε θεατές από ολόκληρο τον κόσμο και η ενημέρωση πραγματοποιείται κυρίως μέσω e-mail αλλά και από στόμα σε στόμα. Υπάρχει και ένα website όπου μπορεί κανείς να λάβει περισσότερες πληροφορίες, το www.temenos.org. Ο μέγιστος αριθμός θεατών που μπορούμε να φιλοξενήσουμε είναι 200, αφού όλο αυτό το εγχείρημα στερείται ουσιαστικής υποδομής. Από την πλευρά μου, μπορώ να τονίσω ότι δεν φανταζόμουν ποτέ ότι κάποια στιγμή στην καριέρα μου θα έπαιζα το ρόλο του αρχειοφύλακα. Αλλά όταν θέλεις να φέρεις το έργο κάποιου στην επιφάνεια και να το διαφυλάξεις για το μέλλον, δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Το τεράστιο αυτό αρχείο υπάρχει κάπου στην Ελβετία. Αποτελεί ένα πολύ μεγάλο βάρος, αλλά ταυτόχρονα και μια απελευθερωτική δραστηριότητα.

[αποσπάσματα από μια συζήτηση που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο, 2 Νοεμβρίου 2019,  στα πλαίσια του 60ού Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης]