της Lucrecia Martel
(σχόλιο της Μαρίας Γαβαλά)

Η ματαιωμένη αναχώρηση του don Diego de Zama

Χωρίζω, εντελώς σχηματικά, την ταινία "ΖΑΜΑ" της Λουκρέσια Μαρτέλ, σε δύο κομμάτια (ισοδύναμα όσον αφορά την εικαστική ομορφιά τους).
Στο πρώτο κομμάτι παρακολουθούμε τα δρώμενα υπό την επήρεια μιας υπνωτιστικής δύναμης, σε κατάσταση κινηματογραφικής νάρκωσης. Νιώθεις καθηλωμένος, σχεδόν δεμένος χεροπόδαρα, σ' αυτό το περιβάλλον μιας παρηκμασμένης, ξεχασμένης από θεούς και ανθρώπους, ισπανικής αποικίας, ακολουθώντας τα βήματα, τα χνάρια και τα χνώτα του corrégidor don Diego de Zama, του Ισπανού βασιλικού υπαλλήλου, που στα τέλη του XVIII αιώνα βρίσκεται "εξορισμένος" σε μια γωνιά του Gran Chaco της Λατινικής Αμερικής, περιμένοντας ένα γράμμα απ' τον αντιβασιλέα του Ρίο ντε λα Πλάτα, το οποίο θα του προσκομίσει την πολυπόθητη μετάθεσή του στο Μπουένος Άιρες.Το γράμμα δεν έρχεται κι ο Ζάμα βυθίζεται στην απελπισία. Είναι η αργή και βασανιστική καταβύθιση στο τέλμα της ματαίωσης. Δεν θυμάμαι τον ματαιωμένο νόστο να έχει αποδοθεί ξανά, κινηματογραφικά, με τέτοια δύναμη, υποβλητική ατμόσφαιρα και εικαστική τελειότητα.
Στο δεύτερο κομμάτι τα πάντα αλλάζουν, οι ρυθμοί γίνονται ασθματικοί, ξέφρενοι και περισσότερο βίαιοι, ενώ παραδινόμαστε σε ένα μυθικό ταξίδι και σε ένα επικό κυνήγι και κυνηγητό, όπου η καταβύθιση τώρα είναι μια εγκατάλειψη στην επικράτεια του ονείρου και της τρέλας. Το σκήπτρο της εξουσίας περνά πλέον οριστικά στα χέρια της παρθένας φύσης και των γηγενών Ινδιάνων, ενώ το ακρωτηριασμένο και κουρελιασμένο σώμα της ιδέας της μητρόπολης παραδίνεται υποταγμένο και ακυβέρνητο στα ήρεμα νερά του ποταμού, που οδηγούν στο άγνωστο και στο αδιανόητο.

Μαρία Γαβαλά