(Flunky, Work Hard!)
του Mikio Naruse

Στο πολυσχιδές έργο του Mikio Naruse, του λιγότερο «Ιάπωνα», ενδεχομένως, εκ των σκηνοθετών της Άπω Ανατολής, το «Υπαλληλάκο, δούλεψε σκληρά!» της βουβής περιόδου αποτελεί έξοχο δείγμα ηθογραφικής κωμωδίας, ένα είδος που θα δώσει τη θέση του στο μελόδραμα, ως προς τον Naruse, αλλά με το οποίο θα μεγαλουργήσει ο Ozu, καθώς και άλλοι σπουδαίοι σκηνοθέτες στην Ιαπωνία.
Εν μέσω οικονομικής δυσπραγίας και αβεβαιότητας, ο ασφαλιστής Okabe θα επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου και «κλεισίματος» του συμβολαίου με δυνητικό αγοραστή μια αστή γυναίκα της οποίας τα παιδιά παίζουν στην αλάνα. Η τρύπια σόλα του παπουτσιού του Okabe (με το νεογέννητο μωρό στην πλάτη) δίνει το στίγμα για την οικονομική κατάστασή του και ο καυγάς του γιού του Susumu με ένα παιδί της γειτονιάς θα γεννήσει την υπέρβαση της διχόνοιας ανάμεσα στις δύο οικογένειες μέσω της αναγκαιότητας ασφάλισης των παιδιών. Ωστόσο, η γυναίκα του Okabe τον κινητοποιεί ακόμα περισσότερο προκειμένου να κερδηθούν κάποια χρήματα και ένα απλό ξεσκόνισμα του τοίχου είναι αρκετό έτσι ώστε να αποτυπωθεί κωμικά η υπέρβαση της πατριαρχίας, με την φωτογραφία των γονιών του Okabe να αποκαθηλώνεται, άγαρμπα και κωμικά, όπως σε όλα τα γκαγκ που σκαρφίζεται η κάμερα του Naruse, έτσι ώστε να αποτυπωθεί η αφέλεια του Okabe (εξαίρετος ο Isamu Yamaguchi ως, επί της ουσίας, «υπερφυσικός μπέμπης» ) και η τσαπατσουλιά του στο να αποφύγει τις υποχρεώσεις του.
Το μότο «ανθρωπάκο, κάνε το καλύτερο!» στην αρχή της ταινίας δικαιώνει τραγικά σχεδόν τόσο τον τίτλο «τιμής» του Okabe, όσο και την καθημερινή μάχη για το καλύτερο όπου στην κωμική της όψη ανήκει στον ανταγωνισμό του Okabe με τον Nakamura (μια αστεία φιγούρα χαρακτηριστικά «εντόμου», σα να πρόκειται για καταφυγή στην δημιουργία «τύπων» στην παράδοση του πρώιμου σοβιετικού σινεμά). Ο ανταγωνισμός επιστρατεύει, φυσικά, διάφορα όπλα: δυσφήμηση του ανταγωνιστή, έμμεση άσκηση επιρροής μέσω του «καλού λόγου» από την υπηρέτρια, ψευτοτσαμπουκά, παιχνίδι-ταπείνωση με τα παιδιά της υποψήφιας αγοράστριας Ms. Toda.
O αγώνας του ασφαλιστή προκειμένου να διασφαλίσει το αποδεκτό βιοτικό επίπεδο για την οικογένειά του (π.χ. το αεροπλανάκι που αγοράζει στον γιό του) επιτρέπει στον Naruse να σχολιάσει την αστική τάξη της εποχής αλλά και να αποδώσει την αγωνία του φτωχού στη διαρκή πάλη για κοινωνική ανέλιξη, ως γνήσιο αίτημα που βιώνεται καθημερινά. Οι σκηνές αναξιοπρέπειας του «υπαλληλάκου» διατηρούν το χιούμορ που τις εξανθρωπίζει, διασώζοντας τον Okabe από μια ερμηνεία περί ολοκληρωτικής αλλοτρίωσης του από την εργασία, όπως συνέβαινε, για παράδειγμα, στον σοβιετικό κινηματογράφο της εποχής. Η ομοιότητα με το σοβιετικό μοντάζ και τους μοντερνισμούς της σπουδαίας αυτής σχολής τεκμαίρεται όμως από τη θαυμάσια σεκάνς αναπαράστασης στο μυαλό του Okabe του δυστυχήματος του γιού του Susumu.
Σε αυτό λοιπόν το πρώιμο και καινοτόμο, ως προς τους φορμαλιστικούς του πειραματισμούς, έργο δημιουργούνται οι αφηγηματικές συνθήκες για το Ιαπωνικό μελόδραμα που θα ακολουθηθεί από σπουδαίους σκηνοθέτες και θα καταπιαστεί με τις αντινομίες της νεωτερικότητας και τη διατάραξη της ιεραρχικής ζωής στον οικιακό καταμερισμό της εργασίας που αυτή επιφέρει.

Σπύρος Γάγγας

Koshiben gambare / Flunky, Work Hard! (Mikio Naruse, Japan, 1931)