(Ασήμι στο νερό, αυτοπορτρέτο της Συρίας)
των Ossama Mohammed & Wiam Simav Bedirxan

Περιπλάνηση στην επικράτεια του ζόφου; Μια συρραφή των καταγραφών ενός πολέμου εν εξελίξει; Ένα οπτικό δοκίμιο για την ανυπέρβλητη δύναμη των εικόνων; Το ντοκιμαντέρ αυτό μοιάζει σαν μια κραυγή απελπισίας μπροστά στον τρόμο της ανθρώπινης βαρβαρότητας.

I.
Η πρώτη ύλη αυτού του συγκλονιστικού ντοκιμαντέρ μοιάζει ταυτόχρονα τόσο κοινότυπη αλλά και τόσο τρομακτική. Οι σκηνοθέτες του, ο άραβας Ossama Mohammed και η κούρδισα Wiam Simav Bedirxan, συνέλεξαν ένα τεράστιο όγκο στιγμιότυπων που έχουν τραβηχτεί από τους απλούς συμμέτοχους του εμφύλιου πόλεμου στη Συρία. Εικόνες τραβηγμένες με κινητά, χαμηλής ανάλυσης, γεμάτες πίξελ, παραποιημένες, που καταγράφουν όλη την καθημερινότητα του πολέμου. Εικόνες αβάσταχτες που αιωρούνται πάνω το έρεβος του πολέμου. Ως άλλα παραμύθια για τις χίλιες και μια νύχτες της Χαλιμάς, τα βίντεο αυτά τραβήχτηκαν από χίλιους και ένα Σύριους. Τα βίντεο αυτά έχασαν την ιδιωτικότητα τους όταν οι δημιουργοί τους τα «ανέβασαν» στο διαδίκτυο σε πλατφόρμες όπως το YouTube. Ο εξόριστος στο Παρίσι Ossama Mohammed τα συνέλεξε. Στο υλικό αυτό προστέθηκε το υλικό που είχε τραβήξει η αποκλεισμένη στην πολιορκημένη πόλη Homs, Wiam Simav Bedirxan και το οποίο έστειλε στον Ossama Mohammed μέσω Facebook.
Μαρτυρίες από μια πολιορκημένη πόλη από ένα ευαίσθητο γυναικείο βλέμμα, προστίθενται στις άγριες εικόνες της καταγραφής. Και ο λόγος του αφηγητή ποιητικός και βαθύτητατα απορητικός για ό,τι αντικρύζει, επιχειρεί να ανταποκριθεί στις εικόνες και στη βαρβαρότητα τους: προσπαθεί ο λόγος να αντισταθεί στη τρομακτική δίνη των εικόνων. Μια μάλλον μάταιη προσπάθεια. Η δύναμη των εικόνων είναι ανυπέρβλητη…

II.
Η τελική σύνθεση έχει τη μορφή ενός οπτικού δοκιμιού, βαθύτατα συναισθηματικού –λόγω του υλικού-, αλλά και στοχαστικού για την εμπειρία του πόλεμου. Ενός οπτικού δοκιμίου όμως που υπερβαίνει το θέμα του τον πόλεμο και επεκτείνεται και σε άλλους ατραπούς: το ντοκιμαντέρ φέρνει στο επίκεντρο και κάποια ζητήματα για τα φύση των εικόνων στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή.
Η ιδιαιτερότητα των εικόνων αυτών πέρα από τη τεχνική τους πλευρά είναι διπλή. Καταρχάς στο μεγαλύτερο τους μέρος τραβήχτηκαν όχι με σκοπό  να αποτελέσουν μέρος ενός «καλλιτεχνικού» έργου, ενός ντοκιμαντέρ ή ίσως μιας ταινίας μυθοπλασίας, αλλά ως προσωπικά ενθυμήματα  των στιγμών του ζόφου από τους αυτόπτες μάρτυρες. Αυτόπτες μάρτυρες αλλά και συμμέτοχους του τρόμου: θύματα αλλά και θύτες.
Η δεύτερη ιδιαιτερότητα αυτών των εικόνων είναι η πρωτογενής τους διάσταση και το ακατέργαστό τους. Δεν έχουν υποστεί καμία επεξεργασία, βλέπουμε ό,τι έχουν τραβήξει οι δημιουργοί τους. Όχι απολύτως βέβαια, ανάμεσα στην εμπειρία του πολέμου που ζωντανή υπάρχει στις εικόνες και σε μας τους θεατές υπάρχει κάτι εξαιρετικά σημαντικό: η μεγάλη οθόνη η οποία ως μια ασπίδα, λειτουργεί προστατευτικά για μας τους θεατές. Τα πίξελ μεγεθύνονται και η χαμηλή ανάλυση των εικόνων όταν μεταφέρονται στη μεγάλη οθόνη αλλοιώνει τα πρόσωπα και τα σχήματα. Ο θεατής προστατεύεται από το φρικτό και το αποτρόπαιο των εικόνων, αφού σ’ ό,τι παρακολουθεί δεν υπάρχει κανένας ρεαλισμός, μόνο πίξελ μεγεθυμένα. Δεν προστατεύεται όμως και από το ζόφο που αυτές φέρουν οι παραμορφωμένες εικόνες φέρουν: τα πίξελ τους μοιάζουν να διασώζουν όλη αυτή την τρομακτική εμπειρία του πολέμου. Δεν δείχνουν -όπως τα βίντεο με τις εκτελέσεις του Ισλαμικού Χαλιφάτου- αλλά υποβάλλουν: και εκεί έγκειται η δύναμη τους. Εντέλει, η εικόνα δεν χρειάζεται να είναι σαφής, ακριβής και ρεαλιστική για να υπάρξει: αρκεί να είναι κυρίως καίρια.

Δημήτρης Μπάμπας