(Ο Μυστικός Δείπνος)
του Tomás Gutiérrez Alea
κριτική του Βασίλη Ραφαηλίδη

Στον Μυστικό δείπνο (1978), ο Αλέα, ξεκινώντας από ένα ιστορικό περιστατικό που συνέβη στην Κούβα τον 18ο αιώνα, φτάνει σε μια τυπικά ευαγγελική αλληγορία, κατανοητή από τους πάντες. Το ιστορικό περιστατικό είναι κοινότατο και καθόλου εντυπωσιακό: ένας φεουδάρχης, που προσπαθεί να κατηχήσει στο χριστιανισμό τους νέγρους σκλάβους που αντιμετωπίζει την εξέγερσή τους.
Στο σενάριο, όμως, αυτή η εξέγερση συμβαίνει την ημέρα του Πάσχα και έρχεται ως λογική συνέπεια τούτης ακριβώς της κατήχησης: Οι σκλάβοι πήραν κατά γράμμα τη χριστιανική διδασκαλία και, όντας ανίκανοι να φανταστούν έναν Παράδεισο στον ουρανό όπου τον τοποθετεί ο φεουδάρχης κι όλοι οι καταπιεστές για να λειτουργεί από τα ύψη ως τόπος παρηγορητικός στα βάσανα, προσπαθούν άτσαλα και ενστικτώδικα να τον στήσουν στη γη με την εξέγερσή τους.
Άλλωστε, το λουκούλλειο γεύμα που παραθέτει ο φεουδάρχης τη Μεγάλη Πέμπτη σε δώδεκα απ' αυτούς, αναπαριστώντας έτσι το Μυστικό Δείπνο, λειτουργεί καταλυτικά. Τώρα οι σκλάβοι ξέρουν πως τρώνε οι αφέντες.
Όμως, αυτό που δεν ξέρουν ακόμα είναι πως ο  Μυστικός Δείπνος κι όλο ο θρησκευτικό θέατρο είναι απλώς θέατρο, που οι ισχυροί της γης το χρησιμοποιούν για τη φαντασματική «σωτηρία της ψυχής» και τον πραγματικό χαμό του σώματος: Ο θρήσκος φεουδάρχης θα τσακίσει ανελέητα τους εξεγερμένους σκλάβους, τη στιγμή ακριβώς που αυτοί θα προσπαθήσουν να κάνουν πράξη το χριστιανισμό, μεταφέροντας τον από την περιοχή του αλλοτριωτικού θεάτρου σ' αυτήν της πραγματικότητας.
Ο Αλέας, παραμένοντας μαρξιστής, δεν αρνείται στο χριστιανισμό το κοινωνικό του περιεχόμενο. Αρνείται μόνο τη χειραγωγούσα μεταφυσική του διάσταση.

(Δημοσιεύθηκε στην εφ. Το Βήμα, 17/02/1981)