του Talal Derki
Μεροληπτικό ως την οπτική του, το ντοκιμαντέρ αυτό είναι γυρισμένο εν θερμώ: οι εικόνες του καταγράφουν, εκ των έσω, τα πολλά επεισόδια ενός εμφυλίου πολέμου, με επίκεντρο τη μακρά πολιορκία της πόλης Ομς/ Homs, στη Συρία.
Ο σκηνοθέτης παρακολουθεί, στα κρίσιμα χρόνια -από τον Αύγουστο του 2011 έως το Αύγουστο το 2013-, ένα πρόσωπο, τον Basset, ένα χαρισματικό εικοσάχρονο ποδοσφαιριστή και εκκολαπτόμενο ράπερ, μια διασημότητα για τους κατοίκους της πόλης Ομς. Μέσα από τις εμπειρίες και τα σύμβαντα της ζωής του καταγράφεται η πορεία του εμφυλίου πολέμου. Από τις μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις -στις οποίες ο Basset με τα φλογερά του λόγια συνιστά το κέντρο της προσοχής ως ο εμψυχωτής- στην έναρξη του εμφυλίου πολέμου -όταν οι διαδηλωτές βρίσκονται με όπλα στα χέρια. Και από ‘κει στην κλιμάκωση του πολέμου, με τις μαζικές καταστροφές στην πόλη, την ερήμωση της, την πολιορκία της από τις δυνάμεις του καθεστώτος.
Μια πλευρά του ντοκιμαντέρ καταγράφει -αποσπασματικά και μέσα από διαθλαστικούς φακούς- την πορεία των γεγονότων: το πώς η διαμαρτυρία και η δυσαρέσκεια μεταλλάχθηκε σε ένοπλη πάλη (μετά την εισαγωγή όπλων από το εξωτερικό), το δράμα των προσφύγων που εγκαταλείπουν έντρομοι την πόλη μετά τους πρώτους βομβαρδισμούς του καθεστώτος, την ερήμωση της πόλης, την εκκαθάριση όσων έχουν μια άλλη άποψη (η έρημη χριστιανική εκκλησία είναι υπόμνηση μιας πραγματικότητας που το ντοκιμαντέρ δεν καταγράφει), τη μεταλλαγή των αντικυβερνητικών διαδηλωτών σε ισλαμιστές μαχητές.
Ο σκηνοθέτης, χωρίς καμία απόσταση από τα τεκταινόμενα, υιοθετεί την οπτική των εξεγερμένων: στις εικόνες του ο εχθρός, δηλαδή το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ/ Bashar al-Assad, είναι ο Άλλος και πάντα κινηματογραφείται από απόσταση. Σαν μια ταινία του Samuel Fuller, το ντοκιμαντέρ στις καλύτερες στιγμές του είναι μια πολεμική ταινία -αληθινή όμως και όχι μυθοπλασίας. Εστιάζει στη ζωή στα χαρακώματα: η συντροφικότητα, οι εντάσεις των μαχών, οι πράξεις απερισκεψίας και οι πράξεις ηρωισμού, η συνεχώς μεταβαλλόμενη ψυχολογία του πολεμιστή, οι ταφές και οι στιγμές του πένθους για τους νεκρούς συντρόφους, οι αναπόφευκτοι τραυματισμοί (και οι συναισθηματικές επιπλοκές τους), η σωματική (και όχι μόνο) κόπωση του μαχητή, το διάλλειμα στα μετόπισθεν, οι αγωνίες του ένοπλου αγώνα, η συναισθηματική καθήλωση των πολιορκημένων, το ναρκισσισμό του πολεμιστή.
Ωστόσο, πέραν των προηγούμενων και στο περιθώριο τους, ο σκηνοθέτης θέτει στο κέντρο της οπτικής και ένα δεύτερο πρόσωπο πέραν του χαρισματικού Basset. Ο Ossama είναι ένας πασιφιστής ακτιβιστής που μάχεται το καθεστώς. Αν και στο πρώτο μέρος του ντοκιμαντέρ ο σκηνοθέτης αφιερώνει ένα αξιοσημείωτο μέρος του χρόνου στο πρόσωπο του, ωστόσο, αργότερα, καθώς η σύγκρουση κλιμακώνεται σχεδόν εξαφανίζεται. Υπάρχει μια σκηνή όπου ο Ossama σχεδόν έντρομος παρακολουθεί τους συντρόφους του να φροντίζουν τα νεοαποκτηθέντα όπλα τους: στο βλέμμα του βλέπουμε την αδυναμία του να κατανοήσει τη λογική του πολέμου και της βίας. Και αυτή είναι ίσως η πιο ανατριχιαστική στιγμή σ’ αυτό το συναρπαστικό ντοκιμαντέρ…
Δημήτρης Μπάμπας
