(Ψυχρός πόλεμος)
του Paweł Pawlikowski
Αυτό το ασπρόμαυρο ερωτικό μελόδραμα για έναν απελπισμένο έρωτα είναι, παράλληλα, και ένα πικρόχολο σχόλιο για έναν κόσμο χωρισμένο και για τα πολιτισμικά του -για την ακρίβεια μουσικά- συμπαρομαρτούντα.
Αμέσως μετά το Β! Παγκόσμιο Πόλεμο, στην καθημαγμένη και υπό κομουνιστική διακυβέρνηση Πολωνία, μια ομάδα μουσικών γυρνά στα χωριά και συλλέγει τη μουσική παράδοση της υπαίθρου. Όχι, οι λόγοι δεν είναι ακαδημαϊκοί οι λόγοι –η διάσωση και η καταγραφή της μουσικής κληρονομιάς-, αλλά μάλλον πολιτικοί. Το καθεστώς χρειάζεται μια μουσική για να την ενσωματώσει μέσα στο πολιτισμικό τοπίο της «νέας» χώρας. Καθώς οι υπάρχοντες μουσικές ανήκουν στον «παλιό κόσμο», δηλαδή στην αστική τάξη, η μουσική παράδοση των αγροτικών πληθυσμών είναι αρκούντως «λαϊκή» για να αποτελέσει τη επίσημη μουσική του καθεστώτος. Όχι φυσικά καθαρή και ατόφια, αλλά εξευγενισμένη και «θεαματική». Αυτή τη θεαματική διάσταση εξασφαλίζουν τα λαϊκά μπαλέτα. Ένα μέλος από το λαϊκό μπαλέτο Mazurek, η γοητευτική Zula –στο ρόλο η Joanna Kulig- θα ερωτευθεί τον μέντορά της και μουσικό επιμελητή του μπαλέτου, τον Wiktor -στο ρόλο ο Tomasz Kot . Ωστόσο, οι εποχές που ζουν είναι ύποπτες και ελάχιστα ανεκτικές σ’ ένα έρωτα που ζητά την ελευθερία. Γρήγορα οι δύο εραστές θα βρεθούν χωρισμένοι σε διαφορετικά στρατόπεδα και θα αγωνιστούν παρ’ όλες τις αντιξοότητες και εμπόδια να βρεθούν μαζί...
Ο Paweł Pawlikowski με τον διευθυντή φωτογραφίας του Łukasz Żal κινηματογραφεί την ιστορία στο ύφος της κλασικής εποχής: με ασπρόμαυρο φιλμ, με υψηλά κοντράστ και με αναλογίες κινηματογραφικού κάδρου όπως αυτό του παλιού Χόλιγουντ 4:3 –δυο επιλογές που είχε κάνει και στην προηγούμενή του ταινία Ida. Και όντως αυτή η αναφορά στο κλασικό Χόλιγουτ και σε ερωτικά μελοδράματα όπως η Casablanca, μοιάζει η πιο πρέπουσα για αυτή τη μελοδραματική στον πυρήνα της ταινία. Όπως συμβαίνει σε κάθε μελόδραμα έτσι και εδώ, ο μανιχαϊσμός είναι παρών και οι αντιθέσεις ακραίες: εδώ η αντίθεση ανάμεσα στο δυτικό κόσμο, ή κατ’ άλλους «ελεύθερο κόσμο», και τον ανατολικό, ή το σοβιετικό μπλοκ αν θέλετε, εκφράζεται πέραν όλων των άλλων με όρους μουσικούς. Από την μια πλευρά η τζαζ και οι ελευθερίες της και από την άλλη η κατασκευασμένη και «θεαματική» εκδοχή της λαϊκής παράδοσης. Η αντιπαράθεση ανάμεσα σ΄ αυτές τις δύο μουσικές φόρμες είναι διαρκής και κεντρική.
Στο ενδιάμεσο της αντιπαράθεσης βρίσκονται παγιδευμένοι οι δύο εραστές: συνθλίβονται, αγωνίζονται να διασώσουν το ερωτικό τους πάθος. Ο πόλεμος είναι ψυχρός, αλλά οι θερμοκρασίες του έρωτά τους υψηλές. Αφηγούμενος την ερωτική ιστορία με χρονικά άλματα και περιηγούμενος στην Ευρώπη του Ψυχρού Πολέμου, ο σκηνοθέτης διατηρεί παρ’ όλη την αυτοκαταστροφική φύση του έρωτα τους, πάντα τις θερμοκρασίες του ερωτικού πόθου των δύο πρωταγωνιστών υψηλές. Και είναι αυτά, ο ερωτικός πόθος και το ερωτικό πάθος, τόσο κοινά στο παλιό Χόλιγουντ και τόσο σπάνια σήμερα, που εντυπώνονται στο βλέμμα του θεατή. Υπάρχουν ακόμα μοιραίοι και απόλυτοι έρωτες στο σινεμά…
Δημήτρης Μπάμπας
