του Jon Alpert
Καταγραφή μιας μακροχρόνιας σχέσης μ’ ένα τόπο και ένα καθεστώς, το ντοκιμαντέρ του αμερικάνου δημιουργού είναι παράλληλα και μια ανασκόπηση των περιπετειών της ηρωικής κουβανικής επανάστασης και της αντι-ηρωικής κατάληξής της.
Αβάνα, 2016. Ο θάνατος του Φιντέλ, μιας εμβληματικής προσωπικότητας του 20ου αιώνα, αναγγέλλεται από το ραδιόφωνο. Σκηνές από την κηδεία και το πένθος. Αυτό η αφετηρία είναι η κατάληξη μιας προσωπικής σχέσης του σκηνοθέτη με τον κουβανό ηγέτη αλλά και με την ίδια τη χώρα. Μιας σχέσης που διαρκεί σχεδόν 50 χρόνια, μια ολόκληρη ζωή. Με αφετηρία εποχές δύσκολες αλλά συναρπαστικές, τις αρχές της δεκαετίας του 70, και με αφορμή την πολιτική του ένταξη, ο Jon Alpert επισκέπτεται σε τακτά χρονικά διαστήματα την Κούβα. Είναι ένας φιλικός αυτόπτης μάρτυρας: καταγράφει τα σημαντικά επιτεύγματα της επανάστασης, στη στέγη, την υγεία, την εκπαίδευση. Παράλληλα, γνωρίζεται με τον Φιντέλ και συνδέεται μαζί του. Όχι όμως μόνο μ’ αυτόν αλλά και με τους απλούς πολίτες. Σχέσεις φιλικές που διακόπτονται από μεγάλα χρονικά διαλείμματα και οι οποίες ακριβώς γι’ αυτόν το λόγο έχουν μια σημασία: καταγράφουν την πορεία ενός καθεστώτος μέσα από το βλέμμα αλλά και κυρίως τις εμπειρίες των απλών ανθρώπων.
Εικόνες από τις χαμηλής ανάλυσης βιντεοκάμερες των αρχών της δεκαετίας του 70, που καταγράφουν την πρώιμη φάση του κουβανικού καθεστώτος σιγά –σιγά αλλάζουν καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται. Αυτή η αλλαγή και η βελτίωση στην ποιότητα της ανάλυσης της εικόνας, έχει μια ουσιαστική απώλεια: την αλλαγή του καθεστώτος και τη σταδιακή αποξένωση του από τους απλούς πολίτες. Μέσα από τις προσωπικές σχέσεις που ο σκηνοθέτης κτίζει με τον Φιντέλ, αλλά κυρίως με τους απλούς πολίτες, σκιαγραφείται η μεταλλαγή του καθεστώτος. Εκτός του Φιντέλ, η πινακοθήκη των πορτραίτων που ο σκηνοθέτης πλούσια. Όμως είναι τρία πρόσωπα που αιχμαλωτίζουν την προσοχή του σκηνοθέτη: Angel, Gregorio και Cristobal, τρία αδέλφια αγρότες κάπου στην ύπαιθρο της Κούβας. Αυτοί οι αγρότες συνιστούν τον άλλο πόλο εκτός του Φιντέλ. Είναι οι καθημερινές και καθόλου πολιτικές ζωές τους που αντανακλώνται στις εικόνες.
Και γι’ αυτό, ο τόνος σ’ αυτό το ντοκιμαντέρ είναι προσωπικός και συχνά συναισθηματικός: είναι η προσωπική σχέση του σκηνοθέτη με τα πρόσωπα που συναντά που κυριαρχεί. Καμία πολιτική ανάλυση, κανένας πολιτικός στοχασμός. Είναι οι ελπίδες μιας ζωής και οι αυταπάτες της πολιτικής ένταξης που σιγά –σιγά το πέρασμα του χρόνου διαλύει, ό,τι στο τέλος έρχεται στο προσκήνιο και υπερκαλύπτει τα της πολιτικής…
Δημήτρης Μπάμπας
