(σχόλιο για την ταινία X- Men 2 του Bryan Singer)

Η σειρά των ταινιών που βασίζονται στο κόμικς Χ-Men υποτίθεται ότι απευθύνεται σ' ένα κοινό που αναζητά αποκλειστικά και μόνο την διασκέδαση και την κινηματογραφική απόλαυση. Τα ειδικά εφέ, οι σκηνές δράσης, οι ιστορίες και οι χαρακτήρες που προέρχονται από τα κόμικς, είναι στοιχεία που συναντάμε σε μια ολοένα και περισσότερο ογκούμενη κατηγορία χολιγουντιανών ταινιών. Καθαρή δράση και στοιχεία φαντασίας δημιουργούν ένα κλειστό σύμπαν, από το οποίο οι οποιεσδήποτε άμεσες αναφορές στον αληθινό κόσμο απουσιάζουν. Έτσι χωρίς αναφορές στην πραγματικότητα που τον περιβάλλει, ο θεατής μπορεί να αντιμετωπίσει την ταινία ως μια ευκαιρία απόδρασης, μια οδό διαφυγής από τα προβλήματα του πραγματικού κόσμου. Ένας ψεύτικος κόσμος γεμάτος υποσχέσεις για δράση και περιπέτεια: αυτό προτείνουν στον θεατή οι ανάλογες ταινίες.
Όμως δεν είναι αυτή η περίπτωση των Χ-Men. Και στην πρώτη της σειράς αλλά και στην δεύτερη X- men 2, ο σκηνοθέτης (αλλά και οι σεναριογράφοι της) επιχειρούν μια τέτοια διαχείριση του πρωτογενούς υλικού -των χαρακτήρων δηλαδή που προέρχονται από τα κόμικς και των μεταξύ τους συγκρούσεων- έτσι ώστε, χωρίς να απομακρύνονται από τα κλισέ και τις κοινοτοπίες του είδους (αυτά εξάλλου που αναμένουν οι φανατικοί της σειράς) να δημιουργούν ένα πλαίσιο για να εκτεθούν αλλά εκτός κόμικς στοιχεία. Οι ταινίες αυτές πολλές φορές αρθρώνουν ένα λόγο παράλληλο και κρυφό, που σχολιάζει και παρεμβαίνει στην διάχυτη ατμόσφαιρα της εποχής, στο πολιτικό και ιδεολογικό κλίμα της χώρας παραγωγής, δηλαδή της Αμερικής.
Αξίζει να υπενθυμίσουμε τον γενεσιουργό μύθο της σειράς των κόμικς και των ταινιών. Σ΄ ένα παράλληλο παρόν ή στο άμεσα κοντινό μέλλον (από την ταινία απουσιάζει ένας ακριβής χρονικός προσδιορισμός) μια ομάδα ανθρώπων είναι διαφορετικοί. Λόγω εκτεταμένων γεννητικών μεταλλάξεων έχουν αναπτύξει ικανότητες εξαιρετικές που όμως τους απομακρύνουν από τον μέσο όρο. Τηλεπάθεια, τηλεμεταφορά, υπερβολική και αφύσικη μυϊκή δύναμη, ικανότητες διαχείρισης της φωτιάς: αυτές είναι κάποιες από τις ιδιαίτερες ικανότητες των μεταλλαγμένων. Όμως οι ιδιαιτερότητες τους αυτές δεν γίνονται ασμένως δέκτες από το υπόλοιπο κοινωνικό σώμα. Η κοινή γνώμη θεωρεί τους μεταλλαγμένους ως υπεύθυνους για την πρόκληση καταστροφών και εν τέλει τους διώκει. Για τους ιδίους τους μεταλλαγμένους οι εξαιρετικές αυτές ικανότητες θέτουν το ζήτημα του πως θα διαχειριστούν αυτή την ξεχωριστή δύναμη που διαθέτουν: θα την μεταχειριστούν προς όφελος του καλούν ή θα την χρησιμοποιήσουν για να επιβάλλουν το Κακό;
Η ταινία οργανώνεται γύρω απ' αυτόν τον κεντρικό μύθο για να αναπτυχθεί προς κάποιες κατευθύνσεις απρόσμενες. Το στοιχείο της διαφορετικότητας τονίζεται ήδη από την αρχή: μετά τους τίτλους της ταινίας ο θεατής πληροφορείται για την προκατάληψη με την οποία αντιμετωπίζονται οι μεταλλαγμένοι. Παρόλο που οι κεντρικοί χαρακτήρες της ταινίας είναι ταγμένοι στην υπηρεσία του Καλού το κοινωνικό σώμα τους αντιμετωπίζει με εχθρότητα και απροκάλυπτη επιθετικότητα. Θεωρούνται ως ξένο σώμα μέσα στην κοινωνία, ωθούνται στο περιθώριο, η ιδιαιτερότητα τους αντιμετωπίζεται ως απωθητική και με τρόπο απαξιωτικό και τέλος διώκονται με προφανή σκοπό την εξόντωση και τον αφανισμό τους. Τα προηγούμενα αποτελούν αναμφίβολα ένα από τα πιο αιχμηρά σχόλια για την αμερικάνικη κοινωνία (και όχι μόνο), για την ανεκτικότητα της, για την μισαλλοδοξία της, για τον ρατσισμό και τις προκαταλήψεις που κυριαρχούν στο κοινωνικό σώμα.
Όμως το δεύτερο στοιχείο γύρω από το οποίο αναπτύσσεται η μυθοπλασία στην ταινία X-Men 2 προκαλεί ακόμα πιο αιχμηρά και αιρετικά σχόλια για την αμερικάνικη κοινωνία. Σ' αυτή ταινία η εσωτερική σύγκρουση μέσα στην ομάδα των μεταλλαγμένων ανάμεσα στον καθηγητή Ξαβιέ και τον Μαγκνέτο υποχωρεί (μάλιστα ο "κακός" Μαγκνέτο σ' αυτή την ταινία προσωρινά συμμαχεί με τον καθηγητή). Ο αληθινός κακός είναι ένας κυβερνητικός αξιωματούχος που προσπαθεί να στρέψει την κοινή γνώμη εναντίων των μεταλλαγμένων. Είναι αυτός που οργανώνει την επίθεση εναντίον του Αμερικανού προέδρου, είναι αυτός που επιχειρεί να ελέγξει και να χειραγωγήσει τους περιθωριακούς μεταλλαγμένους. Ο τελικός σκοπός του προφανής: πέρα από την υλοποίηση των ιδεοληψιών του, η απόκτηση εξουσίας. Αν κάποιος συσχετίσει αυτό το κομμάτι της ταινίας με το σημερινό τοπίο στην Αμερική, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, τα συμπεράσματα προκύπτουν εύκολα. Το κυνήγι μαγισσών εναντίον των ισλαμιστών, το καθεστώς Μπους, οι εκστρατείες ενάντια στην τρομοκρατία και οι εισβολές σε χώρες απλώς ύποπτες, όπως το Ιράκ και το Αφγανιστάν, η χειραγώγηση της αμερικάνικης κοινής γνώμης από μια ομάδα της εξουσίας μπορούν πολύ εύκολα να συνδεθούν μ' αυτόν το πρόσωπο του κυβερνητικού αξιωματούχου.
Αυτό που η ταινία περιέχει, πέρα από τις ελκυστικές σκηνές δράσης και την δυνατότητα διαφυγής από την πραγματικότητα, είναι μια ανησυχία για αυτά που συμβαίνουν στο εσωτερικό της αμερικάνικης κοινωνίας: ανησυχία για τις προκαταλήψεις, για την μη αποδοχή του διαφορετικού, ανησυχία για τις κρυφές όψεις της εξουσίας, για την χειραγώγηση της κοινή γνώμης, για την στοχοποίηση ανθρώπων (και χώρων) απλώς και μόνο γιατί είναι διαφορετικοί.

Δημήτρης Μπάμπας

X- Men 2 (2003)
Σκηνοθεσία: Bryan Singer
Σενάριο: Daniel Harris, Zak Penn, Michael Dougherty, Dan Harris.
Φωτογραφία: Newton Thomas Sigel
Ηθοποιοί: Patrick Stewart, Hugh Jackman, Famke Janssen, Halle Berry, Brian Cox.
Διάρκεια: 134'