(σχόλιο για την ταινία Punch- Drunk Love του Paul Thomas Anderson)

Η σκοτεινή φιγούρα ενός άνδρα διασχίζει τους έρημους δρόμους μιας αμερικάνικης μεγαλούπολης. Τρέχει διωκόμενος και η αγωνία του, το άγχος του, πλημμυρίζει κάθε εκατοστό της κινηματογραφικής οθόνης.
Για τον ήρωα στην ταινία Punch- Drunk Love η επιβίωση είναι δύσκολη. Βρίσκεται συναισθηματικά απομονωμένος μέσα στο χαοτικό σύμπαν μιας αμερικάνικης μεγαλούπολης, βρίσκεται παγιδευμένος στο ιστό μιας ζωής χωρίς συναισθηματικό ενδιαφέρον και ένταση. Το πλάνο με τον ήρωα μόνο του να περιπλανιέται στους διαδρόμους μιας πολυκατοικίας είναι ενδεικτικό της απουσίας προσανατολισμού στην ζωή του.
Οι όροι της ύπαρξης του δείχνουν ως βαρίδια που τον συγκρατούν και δεν τον αφήνουν να προχωρήσει: μια δυναστική οικογένεια (όπου οι αδελφές του "ενδιαφέρονται" γι' αυτόν), μια εργασία χωρίς ουσία και βάρος, μια κενή συναισθηματική ζωή.
Καθώς η σκηνοθεσία έχει επιλέξει τον δρόμο της υπερβολής τα προηγούμενα υπερτονίζονται και αποκτούν ένα ιδιαίτερο βάρος. Στο πρόσωπο του Barry Egan αναγνωρίζουμε ένα πρόσωπο μια διαταραγμένη ψυχική ισορροπία. Απλά πράγματα της καθημερινής ζωής εμφανίζονται στα μάτια του θεατή ως μονομανίες, δηλαδή ως κάτι παραπάνω και παραπέρα από απλές ιδιαιτερότητες ενός προσώπου. Η απόφαση του να φορέσει κουστούμι και πέρα των ωρών εργασίας -κάτι που θα μπορούσε να εξηγηθεί ως ένα ενδιαφέρον για την εμφάνιση του- δείχνει στο βλέμμα του θεατή ως μια ένδειξη ακαμψίας, μια άρνηση να χαλαρώσει και να απολαύσει την ζωή, μια απουσία "κοινωνικής ευελιξίας" ακατανόητη και ανεξήγητη. Ωστόσο στην πραγματικότητα αυτό το κοστούμι δεν είναι παρά μια πανοπλία με την οποία προφυλάσσει τον ευαίσθητο ψυχισμό του.
Υπό την ίδια οπτική, η τάση του να συλλέγει κουπόνια από πουτίγκες δείχνει ως μια μονομανία χωρίς νόημα και άχρηστη. (Όχι όμως και δυσεξήγητη στο βλέμμα ενός καταναλωτή: ο ήρωας έχει ανακαλύψει ένα λάθος του μάρκετινγκ).

Η έκδηλη αμηχανία με την οποία αντιμετωπίζεται σε μια οικογενειακή συγκέντρωση είναι γεμάτη σημασίες για την ψυχολογική κατάσταση του ήρωα. Με αφορμή τα συνήθη πειράγματα που ακούγονται σ' αυτές τις συνάξεις ο ήρωας θα σπάσει μια τζαμαρία και μετά θα καταρρεύσει συναισθηματικά. (Η σκηνή της κατάρρευσης δίνει μια ευκαιρία για ένα κωμικό γκαγκ. Αναμφίβολα μια πράξη σκηνοθετικής σκληρότητας).
Όλα τα προηγούμενα συμβάντα και περιστατικά δημιουργούν την εντύπωση που δηλώθηκε στην αρχή του κειμένου: ενός προσώπου με ιδιομορφίες, ιδιοτροπίες και ασταθή ψυχική κατάσταση. Ωστόσο ο ήρωας αυτός είναι κάτι πέρα από αυτήν την αρχική εντύπωση. Στο πρόσωπό του, στην συμπεριφορά του αναγνωρίζουμε ίχνη μιας παιδικότητας που η ενηλικίωση δεν έχει εξαλείψει ακόμα. Ο τρόπος με τον οποίο τοποθετείται απέναντι στο ειλικρινές ενδιαφέρον των αδελφών του -το εκλάμβανε ως καταπιεστική γονεϊική συμπεριφορά- αλλά και η αυτοκαταστροφική οργή είναι έκφραση μιας μάλλον παρατεινόμενης εφηβείας.
Ο ήρωας είναι μόνος και η μοναξιά του είναι πολλές φορές δυσβάστακτη: η σκηνή όπου τηλεφωνεί απελπισμένος σε μια Hot Line, όχι για να αντλήσει ένοχη ηδονή αλλά για να συζητήσει, είναι έκφραση της αγωνίας του για επικοινωνία, για ανθρώπινη επαφή.
Μια διάσταση ανάμεσα στο ήρωα και το περιβάλλον διατρέχει την ταινία του: ο Barry Egan είναι ένα ευαίσθητο και ευσυγκίνητο άτομο, που δεν μπορεί να συμφιλιωθεί με την διάχυτη σκληρότητα του κόσμου των ενηλίκων. Τα δάκρια του δεν είναι παρά μια κραυγή διαμαρτυρίας.
Υιοθετώντας μια υποκειμενική οπτική -την οπτική του ήρωα - η σκηνοθεσία στο πρώτο μισό της ταινίας συσσωρεύει ανεξήγητες πληροφορίες, συμβάντα και περιστατικά που υπονομεύουν την ακεραιότητα του ήρωα στο βλέμμα του θεατή: ένα παρατημένο αρμόνιο, η επίσκεψη μιας γοητευτικής κοπέλας ντυμένης στα κόκκινα, η εμμονή με τις πουτίγκες.
Ο ήρωας βυθίζεται αργά αλλά σταθερά σε μια ατμόσφαιρα καφκικής παράνοιας. (Και το γέλιο με το οποίο ο θεατής του συνοδεύει είναι πάντα μια πράξη σκληρότητας).

Η παράδοξη συμπεριφορά του ήρωα, τα μη επαρκώς αιτιολογημένα συμβάντα της αφήγησης δημιουργούν μια απόσταση ανάμεσα στον ήρωα και τον θεατή και δεν επιτρέπουν την συνήθη ταύτιση. (Κάτι παράδοξο για το είδος της αισθηματικής κωμωδίας στο οποίο ανήκει η ταινία).
Μια είναι η αποφασιστική στιγμή στην δραματική πλοκή τότε που ο ήρωας θα αρνηθεί τις μονομανίες του, θα αλλάξει την ροή της αφήγησης, θα ανατρέψει τις βεβαιότητες του θεατή και θα αλλάξει τον τόνο. Έχοντας αποφασίσει ότι η γυναίκα που γνώρισε είναι η γυναίκα της ζωής του, ο ήρωας βρίσκεται μπροστά σ' όλα αυτά τα κουπόνια με δωρεάν μίλια αεροπορικών πτήσεων: τώρα είναι η στιγμή να ανταλλαχθούν μ' ένα ταξίδι στην Χαβάη. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά -υπάρχουν γραφειοκρατικές διαδικασίες, τον ενημερώνει ένας υπάλληλος. Ο ήρωας εκείνη την στιγμή θα παραβλέψει της μονομανία του και θα ταξιδέψει τελικά στην Χαβάη για να συναντήσει την αγαπημένη του, πληρώνοντας ο ίδιος το εισιτήριο του. Αυτή η υπέρβαση της παθητικότητάς του θα τον μεταμορφώσει σ' ένα δυναμικό διεκδικητή της ζωής. Και θα επιστρέψει την ταύτιση του θεατή.
Είναι ο έρωτας που θα φωτίσει την ζωή του, που θα επιτρέψει στον θεατή να τον δει ήρωα υπό μία άλλη οπτική γωνία: τώρα όλα αυτά που συνόδευαν τον ήρωα δεν ήταν παρά μικρές και ασήμαντες ιδιοτροπίες. Αυτό που βίωνε ο ήρωας δεν ήταν η παράνοια αλλά η μοναξιά. Οι περιπέτειες του δεν είναι παρά η "αισθηματική αγωγή" του.
Το αίτημα του Barry Egan υπήρξε η αναζήτηση μιας αγκαλιάς (ερωτικής και όχι μόνο). Μιας γυναικείας παρουσίας που θα φωτίσει τα βάθη της ψυχής του και η οποία θα κάνει όλες αυτές τις παραδοξότητες του χαρακτήρα ως μικρές και ασήμαντες ιδιοτροπίες. Η γυναίκα αυτή, η Lena, δεν είναι παρά ένας Deus ex Machina που του προσφέρει την σωτηρία της ψυχής και της καρδιάς από τα βάσανα ενός σκληρού συναισθηματικά κόσμου.
Είναι το γυναικείο πρόσωπο ένας άγγελος εξ ουρανού που έχει σταλθεί για να σώσει τον άνδρα.
Το χαμόγελό της είναι η θεία χάρη και η αγκαλιά της το καταφύγιο του.

Υ.Γ. Η φιγούρα μιας γυναίκας ντυμένης στα κόκκινα που παρακολουθεί τον ήρωα καθώς αυτός περιπλανιέται στο σούπερ-μάρκετ ενισχύει τις υπόνοιες περί της αγγελικής υπόστασης της ηρωίδας.

Δημήτρης Μπάμπας

Punch- Drunk Love ( ε.τ.Χτυπημένος από έρωτα) (2002)
Σκηνοθεσία: Paul Thomas Anderson.
Σενάριο: Paul Thomas Anderson.
Φωτογραφία: Robert Elswit.
Ηθοποιοί: Adam Sandler, Emily Watson, Luis Guzman, Philip Seymour Hoffman, Mary Lynn Rajskub.
Διάρκεια: 105'.