(O Παράδεισος είναι μακριά)
του Todd Haynes

Ένας από τους ενδιαφέροντες νέους αμερικανούς σκηνοθέτες, ο Todd Haynes έχει ήδη ένα πλούσιο σε εικόνες παρελθόν: από την πρώτη του ταινία Superstar: Karen Carpenter Story, όπου χρησιμοποίησε τις κούκλες Barbie για να δημιουργήσει ένα ιδιαίτερο αποτέλεσμα, στην δεύτερη του Safe, το αριστούργημα του, όπου είχε στο κέντρο μια φοβική μεσοαστή που οδηγείται στην απομόνωση, μέχρι την σχετικά πρόσφατη Velvet Goldmine μια περιπλάνηση στον λαμπερό κόσμο της ροκ μουσικής της δεκαετίας του 70.
Στην τελευταία του με τον τίτλο Far From Heaven επισκέπτεται το σύμπαν του γυναικείου μελοδράματος, είδος που δόξασε ο σκηνοθέτης του κλασικού χόλιγουντ Douglas Sirk (All that heaven allows, Written on the wind, Imitation of life).
Στις γραμμές που ακολουθεί αναφέρεται στα πως και τα γιατί της ταινίας…

ΕΝΑ ΜΕΛΟΔΡΑΜΑ
Τα πιο δυνατά μελοδράματα είναι αυτά στα οποία δεν υπάρχουν ‘κακοί’ αλλά που ο χαρακτήρες καταλήγουν να πληγώνουν ο ένας τον άλλο -δίχως να έχουν τέτοια πρόθεση- μόνο και μόνο εξαιτίας του γεγονότος ότι επιδιώκουν να πραγματοποιήσουν τις επιθυμίες τους…
Τα καλύτερα μελοδράματα αναφέρονται σε πολύ λεπτές κοινωνικές δυναμικές. Αναφέρονται στον έρωτα, την απόγνωση, την απογοήτευση, την προδοσία, την εμπειρία των οποίων βιώνουμε όλοι. Είναι αδύνατον να μην σε απορροφήσουν αυτά τα θέματα–αυτός ακριβώς ήταν και ο στόχος μου με το Far from Heaven.

ΜΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΤΑΙΝΙΑ;
Η ταινία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως πειραματική γιατί αρνείται αρκετούς από τους θεμέλιους λίθους της αφήγησης, αυτούς που μας κάνουν να αισθανόμαστε σαν να παρακολουθούμε ένα γνήσιο, ένα αληθινό δράμα: τους σύγχρονους κώδικες του νατουραλισμού, την ψυχολογική κατανόηση, την λύτρωση και το οποιοδήποτε είδος ηρωικής νίκης. Αρνείται λοιπόν όλα τα προηγούμενα και υποστηρίζει μια απόλυτα τεχνητή γλώσσα που προέρχεται κατευθείαν από τον κόσμο του κινηματογράφου. Και ωστόσο είναι απόλυτα πιστή, επειδή αυτή η γλώσσα με κάποιο τρόπο εμπεριέχει περισσότερες δυνατότητες για συναισθηματική έκφραση, από οτιδήποτε άλλο που μιμείται αυτό που θεωρούμε ως πραγματικότητα.
(…) Πιστεύω ότι η ταινία έχει σχέση με τα έντονα συναισθήματα: αυτά που προέρχονται αποκλειστικά από μια τεχνητή κινηματογραφική γλώσσα, από μη-φυσικές εμπειρίες που γνωρίζουμε από την ταινία -παρόλα αυτά επενδύουμε σ' αυτά τα έντονα συναισθήματα.
Πιστεύω ότι ένας από τους λόγους που η ταινία έχει συναισθηματική ακεραιότητα είναι το γεγονός ότι απολαμβάναμε την δημιουργία της. Υπήρχε μια ερωτική διάθεση απέναντι στο υλικό. Ακόμα και όταν υπήρχαν απλοϊκές ατάκες υπήρχε ένας απίστευτος σεβασμός και νομίζω ότι αυτό περνά προς τα έξω.

ΤΟ ΚΟΙΝΟ
Στην Βενετία η δημοσιογραφική προβολή πήγε πολύ καλά και αργότερα μάθαμε ότι κατά την διάρκεια της υπήρχαν γέλια εκτίμησης και αναγνώρισης. Αντιλήφθηκα ότι τα γέλια αυτοί ήταν μια αντίδραση στους κώδικες με τους οποίους προφανώς παίζαμε- και τελικά εγκολπωθήκαμε. Και ύστερα είχαμε την επίσημη προβολή και κατά την διάρκεια της επικρατούσε απόλυτη σιωπή. Ήταν παράξενο. Και μετά όλοι σηκώθηκαν όρθιοι και χειροκροτούσαν. Η Julianne Moore πήρε το βραβείο γυναικείας ερμηνείας.
Έτσι για μένα είναι φανερό ότι ορισμένοι θεατές μπορούν να παρακολουθήσουν την ταινία χωρίς αναφορές (στο παρελθόν) και να φθάσουν κατευθείαν στον πυρήνα.

ΧΟΛΙΓΟΥΝΤ
Οι αγαπημένες μου κλασικές Χολιγουντιανές ταινίες είναι αυτές που είναι δημοφιλείς όταν προβάλλονται -με εξαίρεση ταινίες όπως το Night of the Hunter και Ace in the Bed - όπως οι ταινίες του Hitchcock και Bill Wilder.
Ήταν απόλυτα δημοφιλείς στους θεατές και όμως είχαν και άλλα επίπεδα. Ο Hitchcock είναι το καλύτερο παράδειγμα γιατί τον είχαν απορρίψει ως καθαρά εμπορικό σκηνοθέτη -όμως μόνο αργότερα μελετήθηκε από τους κινηματογραφόφιλους. Εγώ ποτέ στο παρελθόν δεν έχω κάνει μια ταινία εμπορικά πετυχημένη, η οποία να διεκδικεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑΤΑ
Όλα τα χρώματα και ο φωτισμός δημιουργήθηκε κατά την διάρκεια των γυρισμάτων. Δεν είχαμε χρήματα για να επεξεργαστούμε την ταινία στο εργαστήριο. Έκανα αναλυτικές συζητήσεις με τον Ed Lachman (σ.τ.μ διευθυντής φωτογραφίας) και την ομάδα του. Σχεδίασα διαγράμματα για το χρώμα, για κάθε σκηνή της ταινίας. Υπήρχε ένα φάσμα από 20 διαφορετικά χρώματα για κάθε σκηνή, που περιέγραφαν την διάθεση που αναζητούσα. Και μετά το γύρισμα όλοι μαζευόμασταν και συζητούσαμε έχοντας φωτογραφίες από τις ταινίες του Douglas Sirk: συζητούσαμε για το καδράρισμα, το χρώμα, τις γωνίες λήψης, τα ρούχα, τα σκηνικά. Καθόμασταν συζητούσαμε για το χρώμα, ολόκληρες μέρες.
(…) Στις ταινίες του Sirk αντιλαμβάνεσαι πόσο ακραία είναι η χρωματική παλέτα, πόσο περίπλοκα είναι τα χρώματα όσον αφορά το θερμό και το ψυχρό χρωματικά φάσμα. Πολλές ταινίες σήμερα είναι χρωματικά ανέκφραστες: όλη η ταινία έχει μέλι και χρυσά χρώματα, αν διαδραματίζεται στο παρελθόν ή κρύα μπλε χρώματα αν είναι θρίλερ. Όμως αυτές οι ταινίες [του Sirk] χρησιμοποιούν περίπλοκους συνδυασμούς θερμών και ψυχρών χρωμάτων σε κάθε πλάνο. Και τα αισθήματα είναι πολύχρωμα. Το χρώμα, ο φωτισμός, τα κουστούμια όλα τα οπτικά στοιχεία συνεισφέρουν για να αποδοθεί αυτό που δεν μπορεί να ειπωθεί σ' αυτές τις ταινίες.

Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΟΥ DOUGLAS SIRK
Ορισμένοι παραλληλισμοί ανάμεσα στην ταινία του Sirk και στην δική μου δεν είναι πάντα πιστές αντιγραφές. Όσον αφορά την ομοιότητα της αρχικής σκηνής στο Far From Heaven με την ταινία του Sirk, All that heaven allows: στην ταινία του Sirk είναι μια απλή περιστροφή της κάμερας, η οποία όμως δίνει ένα παρόμοιο αίσθημα με την σκηνή στην ταινία Far From Heaven.
Η σκηνή όπου η Cathy κλαιει στο κρεβάτι της στο τέλος είναι το μοναδικό πλάνο που είναι πιστό αντίγραφο ενός πλάνου του Max Ophuls στην ταινία The Reckless Moment, όταν η Joan Bennett έχει σπάσει και κλαιει στο τέλος.

(αποσπάσματα από δηλώσεις του Todd Haynes στις σημειώσεις για την παραγωγή και από συνέντευξη στο indiewire.com 1-11-02)