(σχόλια για δύο ταινίες του Patrice Leconte)
Για το ελληνικό κοινό που παρακολουθεί -με ενδιαφέρον ή όχι- τα τεκταινόμενα στο χώρο του σύγχρονου γαλλικού κινηματογράφου, ο Πατρίς Λεκόντ/ Patrice Leconte είναι ένας σκηνοθέτης που έχει καταφέρει να ξεφύγει της ανωνυμίας. Δύο ταινίες του -Εραστής της κομμώτριας/ Le Mari de la coiffeuse (1990) και Ερωτικό ταγκό/ Tango (1993), μας επιτρέπουν να προχωρήσουμε σε κάποιους χαρακτηρισμούς για τον σκηνοθέτη και το ύφος του: θα λέγαμε ότι κάνει ένα κινηματογράφο της συγκίνησης και της οπτικής εντύπωσης, ένα σινεμά πλούσιο σε συναισθήματα, επιθυμίες, πόθους. Όμως οι προαναφερόμενες ταινίες -που δεν είναι παρά οι δυο όψεις ενός μοναδικού νομίσματος- μας δίνουν την ευκαιρία για σχολιασμό: είναι το θέμα τους, οι χαρακτήρες τους, και όχι το οπτικό τους ύφος, που μας επιτρέπουν κάποιες παρατηρήσεις. Έχοντας το δίπολο Αρσενικό-Θηλυκό ως κυρίαρχο σχήμα στις μυθοπλασίες του, ο σκηνοθέτης προσπαθεί να συγκροτήσει μια άποψη για τη γυναικεία γοητεία και σαγήνη και παράλληλα να αποκαλύψει τις εσωτερικές αντιφάσεις που ενυπάρχουν στην ανδρική ταυτότητα. Παρ’ όλο που οι μυθοπλασίες φαίνεται σ ’ένα πρώτο επίπεδο να κατατρύχονται από ένα αδιέξοδο ανδροκεντρισμό, μια πιο προσεκτική προσέγγιση δείχνει ότι πίσω από αυτήν την σκοτεινή “φαλλοκρατία” κρύβεται μια ειλικρινής αγωνία για τον προσδιορισμό της ανδρικής επιθυμίας. 
Παθητικές υπάρξεις (Εραστής της κομμώτριας) ή δυναμικές οντότητες (Ερωτικό ταγκό), οι γυναίκες δείχνουν απαλλαγμένες από κάθε αγωνία, σίγουρες για τον εαυτό τους και τον κόσμο. Στην άλλη πλευρά του δίπολου, ο άνδρας, γεμάτος ανασφάλειες (Ερωτικό ταγκό) ή αμήχανος απέναντι στην γυναικεία σαγήνη (Εραστής της κομμώτριας), αναζητεί μία οντότητα, ένα ρόλο, ένα πρόσωπο. Ο ανδροκεντρισμός που διαχέεται στις δύο μυθοπλασίες υπονομεύεται συχνά από το ειρωνικό και σαρκαστικό βλέμμα πάνω στο αρσενικό, αλλά και τη νωχελική ηδυπάθεια του θηλυκού. Στις δύο αυτές μυθοπλασίες, ο άνδρας καθορίζεται, υπάρχει, ζει μόνο μέσα από το θηλυκό πρόσωπο στο οποίο είναι προσηλωμένος: είτε αυτή είναι μια γυναίκα φάντασμα, ένα πλάσμα των ερωτικών του φαντασιώσεων (Εραστής της κομμώτριας), είτε είναι μια υπαρκτή παρουσία (Ερωτικό ταγκό). Αυτή κίνηση του αρσενικού προς το θηλυκό αποκτά εκρηκτικές διαστάσεις, καθώς καθορίζεται από την έκφραση του πόθου, από την απελευθέρωση της ανδρικής επιθυμίας.
Αξίζει εδώ να επισημάνουμε μια σκοτεινή πλευρά αυτής της επιθυμίας, καθώς και την προσέγγιση της από τον σκηνοθέτη: αναφερόμαστε στο μισογυνισμό, κεντρικό στοιχείο στην ταινία Ερωτικό ταγκό. Από τις ενοχές που δημιουργεί στον άνδρα ο ίμερος, πηγάζει ο μισογυνισμός: καθώς ο άνδρας αναγνωρίζει την επιθυμία και τον πόθο του, την ίδια στιγμή συνειδητοποιεί (ή δηλώνει) και την αδυναμία του απέναντι στο αντικείμενο του πόθου του, την γυναίκα. Αυτή η θέση αδυναμίας ενεργοποιεί τους αμυντικούς του μηχανισμούς, απέναντι σε αυτό που αντιλαμβάνεται ως απώλεια της εξουσίας του, δηλαδή στη συναισθηματική του υποταγή στην γυναίκα. Κατάληξη αυτής της πορείας είναι ο εξορκισμός του πόθου και η συμβολική άρνηση της επιθυμίας για την γυναίκα (δηλωτικό των προηγουμένων είναι το πρόσωπο του δικαστή στην ταινία). Όμως τελικά αυτή η στάση είναι στη βάση της σαθρή: αφού το μίσος δεν είναι παρά η αντιστροφή του έρωτα, μια καλά κρυμμένη κατάφαση μέσα στο σχήμα της άρνησης.
Η μάλλον σπάνια εκδοχή, όπου ο άνδρας δεν αισθάνεται απειλή από τη γυναικεία σαγήνη -όταν δηλαδή το γυναικείο πρόσωπο έχει ως ιδιότητες τόσο την παθητικότητα, όσο και την διαθεσιμότητα-, είναι επίσης ενδιαφέρουσα: κατάληξη του τυφλού πάθους είναι πάντα η τραγωδία, η εκμηδένιση του γυναικείου πρόσωπου (Εραστής της κομμώτριας). Έτσι η ανδρική επιθυμία μοιάζει αδιέξοδη και η εκπλήρωση του ανδρικού πόθου ανέφικτη: είτε θα καταλήξει στην αντιστροφή, δηλαδή στον μισογυνισμό, είτε θα καταλήξει στην καταστροφή του γυναικείου προσώπου, δηλαδή μεταφορικά στην συναισθηματική πυρπόληση της γυναίκας.
Δημήτρης Μπάμπας
