Από τις μεγαλύτερες μορφές της κινηματογραφικής πρωτοπορίας της χώρας του, ο σερβικής καταγωγής Αλεξάνταρ Πέτροβιτς/ Aleksandar Petrović (1929-1994), με δύο υποψηφιότητες για Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας, συμμετοχές και βραβεία στο διαγωνιστικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών, άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στον ευρωπαϊκό κινηματογράφο. Υπήρξε ένας από τους κορυφαίους Ευρωπαίους σκηνοθέτες της δεκαετίας του 1960 και μια από τις σημαντικότερες μορφές του Γιουγκοσλαβικού Μαύρου Κύματος.

Οι ταινίες

Και η αγάπη έσβησε / And Love Has Vanished
Αλεξάνταρ Πέτροβιτς
Γιουγκοσλαβία
1961, 79΄
Μια ρομαντική συνάντηση. Ο έρωτας. Το τέλος μιας σχέσης και ο θάνατος ενός συναισθήματος. Ο Αλεξάνταρ Πέτροβιτς εξετάζει το χάος και το ειδύλλιο που αναπτύσσονται ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, με τρόπο τρυφερό και ποιητικό. Με τη συγκεκριμένη ταινία ο δημιουργός φέρνει μια μικρή επανάσταση στη γλώσσα της κινηματογράφησης.

Μέρες / Days
Αλεξάνταρ Πέτροβιτς
Γιουγκοσλαβία
1963, 74΄
Αποκλίνοντας από τον ρεαλισμό που χαρακτηρίζει το γιουγκοσλαβικό σινεμά της δεκαετίας του ’60, ο Αλεξάνταρ Πέτροβιτς συνδέει την ατομικότητα των ανθρώπων με τις εσωτερικές τους συγκρούσεις, τον ερωτισμό και τον ποιητικό λόγο. Αυτή η προσωπική ταινία είναι ένας διαλογισμός με θέμα την απομόνωση που διακόπτεται από μια σύντομη συνάντηση μεταξύ μιας παντρεμένης γυναίκας που ζει μια ζωή δίχως εκπλήξεις και ενός φοιτητή που θα την κάνει να χαμογελάσει, έστω και για μια μέρα.

Τρία /Three
Αλεξάνταρ Πέτροβιτς
Γιουγκοσλαβία
1965, 80΄
Τρεις ιστορίες που εκτυλίσσονται στη Γιουγκοσλαβία κατά την αρχή, το μέσον και το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Συνδετικός κρίκος είναι ο πρωταγωνιστής, που συμμετέχει είτε ως μάρτυρας της βιαιοπραγίας, είτε ως θύμα είτε ως θύτης. Υποψήφιο για Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας και, κατά κοινή ομολογία, η καλύτερη παρτιζάνικη ταινία του γιουγκοσλαβικού σινεμά, το αντιπολεμικό δράμα του Αλεξάνταρ Πέτροβιτς είναι ένα υπαινικτικό, δεξιοτεχνικά σκηνοθετημένο φιλμ με θέμα τον θάνατο και τη συντριβή των απλών ανθρώπων στις μυλόπετρες του πολέμου.

Συνάντησα και ευτυχισμένους τσιγγάνους / I Even Met Happy Gypsies
Αλεξάνταρ Πέτροβιτς
Γιουγκοσλαβία
1967, 86΄
Ο τσιγγάνος Μπόρα είναι παντρεμένος με μια μεγαλύτερη γυναίκα, αλλά ερωτεύεται τη νεότερη Τίσα, την οποία ο πατέρας της προορίζει για γάμο με έναν νεαρό τσιγγάνο. Το συνοικέσιο αυτό ακολουθεί την παράδοση. Η Τίσα απαρνιέται τον άντρα της με αφορμή την ανικανότητά του να ολοκληρώσει τα συζυγικά του καθήκοντα και ο Μπόρα φεύγει μαζί της. Βρίσκουν έναν μοναχό στα βουνά για να τους παντρέψει. Δίχως να μπορεί να επιστρέψει στην κοινότητα των Τσιγγάνων, η Τίσα προσπαθεί να φτάσει στο Βελιγράδι μόνη της, όταν δύο οδηγοί λεωφορείου την βιάζουν και αναγκάζεται να γυρίσει στη φυλή της, σε κατάσταση εξαθλίωσης. Κι όμως, στο τέλος θα συναντήσουμε ευτυχισμένους τσιγγάνους… Η πρώτη μεγάλη βαλκανική ταινία είναι και η πρώτη που έδωσε φωνή στην κοινότητα των Ρομά, συνιστώντας μέχρι σήμερα ένα ορόσημο για την αναπαράσταση των μειονοτικών πληθυσμών στη μεγάλη οθόνη.

Βρέχει στο χωριό μου / It Rains in my Village
Αλεξάνταρ Πέτροβιτς
Γιουγκοσλαβία, Γαλλία
1968, 84΄
Σε ένα χωριό της Βοϊβοντίνας, ο ιδιοκτήτης ενός καφέ έρχεται σε σύγκρουση μ’ έναν χοιροβοσκό. Για να πάρει εκδίκηση, ο ιδιοκτήτης πείθει με τη βοήθεια των φίλων του τον μεθυσμένο χοιροβοσκό να παντρευτεί μια γυναίκα που είναι ο περίγελος του χωριού. Στο μεταξύ, μια νεαρή δασκάλα έρχεται στο χωριό και ο χοιροβοσκός την ερωτεύεται. Έτσι, βλέπει πλέον τη γυναίκα του ως εμπόδιο και αποφασίζει να τη σκοτώσει... Ποιητική αλληγορία για την έννοια του κακού, αλλά και λανθάνουσα κριτική στον ολοκληρωτισμό της εξουσίας, το Βρέχει στο χωριό μου είναι για πολλούς το αριστούργημα του Πέτροβιτς – μια ταινία γεμάτη παραδοσιακή μουσική ως ένας φόρος τιμής στη λαϊκή σερβική ψυχή.

Ο μετρ και η Μαργαρίτα / The Master and Margarita
Αλεξάνταρ Πέτροβιτς
Γιουγκοσλαβία, Ιταλία
1972, 95΄
Η ταινία διαδραματίζεται στη Μόσχα, το 1925. Ο συγγραφέας Νικολάι Μαξούντοφ Μαέστρο καταδικάζεται δημοσίως από τα μέλη του Προλεταριακού Συνδικάτου Συγγραφέων, λόγω του θεατρικού έργου Πόντιος Πιλάτος κι έτσι η προγραμματισμένη πρεμιέρα της παράστασης ακυρώνεται. Η μυστηριώδης, ξαφνική εμφάνιση ενός καθηγητή μαύρης μαγείας και των συνεργατών του φέρνει ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση σε μια σειρά ασυνήθιστων περιστατικών. Η Μαργαρίτα, με την οποία ο καθηγητής είναι ερωτευμένος, στέκεται στο πλευρό του στις πιο δύσκολες στιγμές. Όταν όμως αποφασίζει να μείνει μόνιμα μαζί του, ο συγγραφέας ξαφνικά εξαφανίζεται. Βρίσκεται σε ένα κέντρο ψυχικής υγείας, έτσι ό,τι συμβαίνει στη συνέχεια θα μπορούσε να είναι είτε πραγματικό είτε αποκύημα της φαντασίας του.

Μεταναστεύσεις / Migrations – The Most Glorious of Wars
Αλεξάνταρ Πέτροβιτς
Γαλλία, Γιουγκοσλαβία
1989, 119΄
Μια μεγαλειώδης ταινία εποχής με ξεχωριστό αισθητικό όραμα αφηγείται την ιστορία ενός στρατού μισθοφόρων που πήρε μέρος στις «μπαρόκ» μάχες του 18ου αιώνα, την περίοδο της κατοχής της Σερβίας από την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία. Η αυτοκράτειρα Μαρία-Τερέζα φον Χάμπσμπουργκ (του περίφημου οίκου των Αψβούργων) θέλει να κηρύξει τον πόλεμο με τη Γαλλία προτού δράσει κατά των Πρώσων. Έτσι, αποφασίζει να στείλει τους Σέρβους στην πρώτη γραμμή, θεωρώντας τους ανθρώπους δεύτερης κατηγορίας. Όμως εκείνοι είναι αποφασισμένοι να ρισκάρουν τα πάντα για να ανακτήσουν ένα μέρος της ανεξαρτησίας τους. Η ταινία ακολουθεί τα παράλληλα πεπρωμένα των αδελφών Ισάκοβιτς. Ο ένας ηγείται ενός τάγματος Σέρβων μισθοφόρων που θα πολεμήσουν ώσπου να φτάσουν στη Γαλλία. Ο δεύτερος, ένας όμορφος και επιτήδειος έμπορος, διεκδικεί τη γυναίκα του αδελφού του, την οποία είχε υπό την προστασία του όσο ο αδελφός του ήταν απών. Στο τέλος του δρόμου καραδοκούν η τραγωδία και ο θάνατος… Το κύκνειο άσμα του μεγάλου Σέρβου σκηνοθέτη είναι η μοναδική ταινία του που γυρίστηκε στο διάστημα της αυτο-εξορίας του στο Παρίσι, μετά τον στιγματισμό του ως αντιφρονούντα από το καθεστώς της χώρας του: μια θαρραλέα αναμέτρηση με την Ιστορία, με την Ιζαμπέλ Ιπέρ σε έναν απρόσμενο πρωταγωνιστικό ρόλο.

(δ.τ.)